نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD
ب) علایم ADHD در بزرگسالان (كودكان رشد یافته اما درمان نشده): ممکن است علائم ADHD در بزرگسالان با علائم آن در کودکان متفاوت باشد. علاوه بر این، ممکن است این علائم از بیماری بــیش فعـال- كمبــود توجــه نشات نگیرند و حاصل مشکلات و مسائل رفتاری آن ها باشد. این علائم عبارتند از:
١) تاخیر های زیاد و فراموشی
٢) اضطراب
٣) اعتماد به نفس پایین
٤) مشکلات استخدام
٥ ) اشکال در کنترل خشم
٦) انجام کار های آنی و بدون فکر قبلی
٧) مصرف مواد مخدر (تفریحی یا به صورت اعتیاد)
٨) ضعف در مهارت های سازمانی، تعلل و به تاخیر انداختن کارها
٩) به سرعت سرخورده و نا امید شدن
١٠) خستگی مزمن
١١) اشکال در تمرکز هنگام مطالعه
١٢) عدم ثبات شخصیت
١٣) افسردگی
١٤) مشکل در ایجاد ارتباط با دیگران
* عوارض ADHD: رفتارکودکان ADHD روی عملکرد آنها در خانواده، اجتماع مردم و مدرسه تاثیر سوء می‌گذارد و باعث واکنش‌های منفی اطرافیان، خانواده، کادر مدرسه و همسالان میشود. این رفتارها مشکلات جدی در مدرسه و اجتماع ایجاد می‌کند و باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس بی‌کفایتی در این کودکان می‌گردد. ممکن است آنها از مدرسه و اجتماع متنفر گردند. کودکان طبیعی به خاطر رفتارهای مناسب و موفقیت‌های تحصیلی و اجتماعی زمینه زیادی برای تشویق شدن دارند و همین تشویق‌ها موجب پرورش اعتماد به نفس و عزت نفس در آنها میشود ولی کودکان دچار ADHD کمتر به این موفقیت‌ها دسترسی پیدا می‌کنند. کودکان ADHD ممکن است به صورت ثانویه دچار اختلالات ارتباطی، مشکلات تحصیلی، اضطراب، افسردگی و بزهکاری شوند.
* تشخیصADHD: اگر علائم ADHD در شخص مشاهده شود، پزشک به ارزیابی شرح حال پزشکی کامل شخص و انجام معاینات پزشکی می پردازد. بیش فعالی- کمبود توجه, تست آزمایشگاهی ندارد، هر چند که ممکن است پزشک آزمایش های مختلفی مانند آزمایش خون را تجویز کند که این کار به این منظور انجام می شود که متوجه بشوند که این علائم مربوط به یک اختلال جسمی است و اینکه این بیماری واقعا مبتلا به اختلال ADHD است و یا مشکل دیگری باعث ایجاد این علائم شده است.
برخی از بیماری های روانی مانند افسردگی و اختلالات اضطرابی، علائمی شبیه به بیش فعالی- کمبود توجه دارند، به همین دلیل برای تشخیص دقیق بیش فعالی- کمبود توجه یک ارزیابی کامل روانی مورد نیاز است.اگر هیچ اختلال فیزیکی ای یافته نشود، ممکن است کودک را به یک متخصص در زمینه ی اختلالات دوران کودکی ارجاع دهند. این شخص ممکن است یک روانپزشک اطفال، روانشناس اطفال، متخصص مغز و اعصاب اطفال، پزشک متخصص رشد کودک و بالاخص با متخصص امور تغذیه ای لازم باشد. كه در مورد اخیر حتما داشتن یك پزشك متخصص تغذیه در كنار تیم درمانی به شدت توصیه میشود وگرنه درمان موثر نخواهد بود. در هر صورت این افراد باید آموزش های لازم برای تشخیص و درمان بــیش فعـال- كمبــود توجــه را دیده باشند. پزشک پایه ی اصلی تشخیص خود را بر روی علائم و فتار های کودک قرار می دهد. پزشک ممکن است سوالاتی را از والدین، معلمان و سایر بزگسالانی که با علائم و رفتار های کودک آشنایی دارند بپرسد.محققان معتقدند که بیماری بیش فعالی، کمبود توجه، بیماری ای نیست که در دوران بزرگسالی شروع شود. لذا برای بزرگسالان مبتلا به ADHD سوالاتی از دوران کودکی آنها پرسیده می شود و علائم این بیماری باید در دوران کودکی آنها کشف و تایید شود. به طور خاص، پزشکان سوالاتی در زمینه ی موارد زیر از بیمار خواهد پرسید:رفتار-پیشرفت ها-روابط اجتماعی-موفقیت-نمرات.
بطور خلاصه اقدامات كه لیست وار می‌باید طبق پروتكل روانپزشكی اطفال انجام شود عبارتند از:
١) انجام آزمایشات پزشکی: به منظور رد کردن دیگر دلایل احتمالی این علایم.
٢) جمع آوری اطلاعاتی از قبیل مسائل پزشکی جاری، تاریخچه پزشکی شخصی و خانوادگی و فرم‌های ثبت شده در مدرسه.
٣) اجرای مصاحبه‌ها یا پرسشنامه ها برای اعضای خانواده، معلمان کودک شما یا دیگر افرادی که کودک شما را به خوبی می شناسند، از قبیل پرستار یا مربی کودک.
٤) استفاده از ملاک‌های اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD) در راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی (DSM-٥) که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا چاپ شده‌است.
٥) اجرای مقیاس‌های درجه بندی اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD) به منظور کمک برای جمع‌آوری و ارزیابی اطلاعات درباره کودکتان.
٦) مهمترین آزمون‌های تشخیص اختلال نقص توجه- بیش فعالی (ADHD) که عبارتند از:
• نقشه مغزی QEEG
• آزمون ارزیابی توجه و تمرکز کوتاه مدت COG
• بسته ارزیابی اختلال بیش فعالی- نقص توجه CANTAB
• آزمون ارزیابی توجه
* درمان ADHD: بیش فعالی-کمبود توجه درمان خاصی ندارد اما علائمی که می تواند در عملکرد بیمار تاثیر بگذارد و باعث ایجاد مشکلات شوند، قابل کنترل هستند. درمان بیش فعالی-کمبود توجه، اغلب شامل ترکیبی از درمانهای دارویی ، درمان های روانی و درمانهای تغذیه ای میباشند
الف) درمانهای دارویی:
برخی از داروها با عنوان “محرک ها” می توانند برای کمک به کنترل بیش فعالی و رفتار های تکانشی و آنی و همچنین افزایش طول توجه مفید باشند.
گاهی اوقات دارو های محرک، عوارض جانبی نگران کننده ای را برای کودکان به همراه داشته اند. در این صورت ممکن است داروی های غیر محرک برای کودکان کمتر از شش سال تجویز شود.
ب) درمان های روانی-اجتماعی:
رویکرد های این روش درمانی بر روی مشکلات رفتاری، روانی، اجتماعی و مشکلات کار و یا مدرسه که منشا آن بیماری ADHD می باشد تمرکز دارد. درمان های روانی اجتماعی ای که ممکن است برای درمان بیش فعالی مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:
١) آموزش های (تحصیلی) ویژه: آموزش های تحصیلی ویژه آموزش هاییست که ساختار آن بر رفع نیاز های آموزشی منحصر به فرد کودک استوار است. کودکان در این سیستم از محیط های ساخت یافته تر و فعال بر مبنای روال ها و روتین های بیشتر بهره مند می شوند.
۲) اصلاح رفتار: اصلاح رفتار شامل استراتژی هایی می شود برای حمایت از رفتار های خوب و کاهش اشکالات رفتاری کودک.
۳) روان درمانی (مشاوره): مشاوره می تواند راه های بهتری را برای در اختیار گرفتن کنترل احساسات و سرخوردگی ها به کودکان و بزرگسالان مبتلا به بــیش فعـال- كمبــود توجــه ارائه دهد. همچنین می تواند به بهبود اعتماد به نفس آنها کمک کند. مشاوره می تواند به اعضای خانواده برای درک بهتر بزرگسالان و کودکان مبتلا به این اختلال نیز کمک کند.
۴) آموزش مهارت های اجتماعی: آموزش مهارت های اجتماعی می تواند در یادگیری مهارت های جدید مانند نوبت گرفتن و به اشتراک گذاشتن لوازم بازی و … به کودک کمک کند. این آموزش ها می تواند به کودک مبتلا به اختلال بــیش فعـال- كمبــود توجــه کمک کند تا در مقابل وضعیت هایی که در اجتماع رخ می دهند واکنش های بهتری از خود نشان دهد.
۵) گروه های حمایتی: این گروه ها از مجموعه ای از افرادی با موقعیت ها و مشکلات مشابه تشکیل شده است. این گروه ها می توانند با پذیرفتن و حمایت کردن، به افراد مبتلا کمک کنند. همچنین این گروه ها می توانند انجمن هایی برای یادگیری بیشتر در مورد این اختلال و جدید ترین روش های درمان تشکیل دهند و از این طریق به افراد کمک کنند. این گروه ها برای افراد بزگسال مبتلا به ADHD و والدین کودکان مبتلا می تواند مفید باشد.
* پیش آگهی، آینده نگری وچشم انداز(پروگنوز) اختلال ADHD: پیگیری و تحت مراقبت های تخصصی قرار گرفتن برای بیماران ADHD (بزرگسال و کودک) بسیار مهم است. بدون استفاده از روش های درمانی و تحت درمان قرار گرفتن، این بیماری در عملکرد کودک در مدرسه تداخل ایجاد کند و توانایی کودک را برای پیدا کردن دوستان جدید و یا حفظ دوستان فعلی کاهش دهد. این قضیه می تواند در اعتماد به نفس کودک تاثیر منفی بگذارد. علاوه بر این موارد، کودک مبتلا به بــیش فعـال- كمبــود توجــه در معرض خطر ابتلا به اختلالات رفتاری، افسردگی و یا اختلالات اضطرابی قرار دارد. هچنین احتمال اختلال در یادگیری در این کودکان بیشتر است. نوجوانان مبتلا به ADHD در برابر خطراتی مانند حوادث رانندگی، روابط ناسالم، دخانیات و مصرف الکل هستند. بزرگسالان مبتلا به بــیش فعـال- كمبــود توجــه بیشتر دچار مشکلاتی برای مدیریت زمان، اشتغال و ایجاد روابط اجتماعی می شوند.اما، زمانی که فرد تحت درمان قرار گیرد، در بیشتر موارد (۷۰% تا ۸۰%) با تجربه ی کم تر شدن علائم رو به رو خواهیم شد. بیشتر علائم ADHD در اوایل سنین بزرگسالی کاهش میابند. با این وجود بیش از نیمی از افراد این اختلال را که از کودکی داشته اند، در دوران بزرگسالی نیز به همراه خواهند داشت.
* پیشگیری از اختلال ADHD: نمیتوان گفت ADHD ۱۰۰% قابل درمان یا پیشگیری هست. با این حال تشخیص زود هنگام و به موقع و همچنین طراحی برنامه درمانی-تغذیه ای دقیق برای درمان و آموزش می تواند کمک بزرگی به کنترل اختلالات در کودکان و بزرگسالان مبتلا به این بیماری باشد. بسیاری از افراد مبتلا به بیش فعالی، کمبود توجه، یاد خواهند گرفت که چگونه روی موضوعات تمرکز کنند، نقاط قوت شخصی خود را توسعه دهند و اختلالات رفتاری خود را به حد اقل برسانند و به فردی مولد و موفق تبدیل شوند.توصیه میشود در زمان بارداری از هر چیزی که ممکن است به رشد جنین آسیب وارد کند، اجتناب کنید. برای مثال الکل مصرف نکنید، دارو بدون نسخه پزشک تهیه نکنید و سیگار مصرف نکنید.از اینکه کودکتان در معرض آلاینده‌ها و سموم قرار بگیرد، محافظت کنید از قبیل دود سیگار و سرب موجود در رنگ (که در بعضی از ساختمان‌های قدیمی یافت میشود.حتما با یك متخصص تغذیه در دوران مختلف كودكی در تماس باشید). ادامه دارد…
