نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD

علائم و نشانه های سرطان پروستات ممکن است شامل ادرار مکرر، فوری یا نیاز به ادرار در طول شب باشد. در برخی از دیگر مردان نیز ممکن است متوجه شوند که مشکل شروع ادرار و همچنین کاهش نیروی ادرار وجود دارد. علائم رایج ممکن است شامل یافتن خون در ادرار(هماچوری) یا مایع منی و یا شروع ناگهانی نارسایی و اختلال نعوظ باشد. همچنین علائم کمتر متداول ممکن است به علت عوارض سرطان پروستات باشد مانند درد پشت و کمر. که این درد در صورتی که سرطان به استخوان گسترش یابد، رخ میدهد.

در حالیکه امروزه اکثر مردان مبتلا به سرطان پروستات قبل از شروع علائم از طریق غربالگری PSA و DRE تشخیص داده می شوند. اما مهم است که با علائم احتمالی بیماری آشنا شوید. این امر مخصوصا برای مردانی که تحت غربالگری قرار نگرفته اند یا جوان هستند و هنوز بررسی نشده اند بسیار مهم است.

آناتومی و فيزيولوژی:

پروستات یک غده مهم در مردان است که نقش مهمی در فعالیت‌های جنسی و همین طور در دستگاه ادراری آنها دارد. پروستات عضوی در دستگاه تناسلی مردان بوده و از نظر اندازه و شکل مشابه یک گردوی کوچک است که در ابتدای مجاری ادراری در لگن خاصره قرار دارد. پروستات غده‌ای با قوام سفت بوده شکلی همچون یک هرم وارونه دارد. از نظر بافت‌شناسی قسمتی از آن بافت غددی و قسمتی بافت عضلانی- همبندی دارد و این بخش‌ها مجرای ادرار پروستاتی را احاطه می‌کند. غده پروستات در هنگام انزال منقبض می‌شود و ماده‌ای شیری رنگ که از نظر PH خاصیت قلیایی یا بازی دارد را به مایع منی اضافه می‌کند. بعد از اضافه شدن این ماده، مایع منی حالت ژلاتینی به خود می‌گیرد. این ترشحات بخش نسبتا قابل توجهی از مایع منی را به خود اختصاص می‌دهند به طوری که گفته می‌شود ترشحات پروستات در انسان به‌طور تقریبی و معمولی حدود ۳۰ درصد از حجم مایع منی را تشکیل می‌دهد.

روند تغییرات غده پروستات در طول زندگی: غدهٔ پروستات در طول دوران کودکی نسبتاً کوچک باقی می‌ماند و در سن بلوغ تحت تأثیر هورمون تستوسترون شروع به رشد کرده و در حدود سن ۲۰ سالگی به یک اندازهٔ نسبتا ثابت می‌رسد و تا سن حدود ۴۰ تا ۵۰ سالگی به همین اندازه (حدود ۳۰ سی سی) باقی می‌ماند. وزن غده پروستات در یک فرد بالغ سالم حدود ۲۰–۲۵ گرم و اندازه آن حدودا  ۴×۲×۳ سانتی‌متر است.

ترشحات غده پروستات:

پروستات جزو غدد برون‌ریز بدن تقسیم‌بندی می‌شود زیرا ترشحات این غده وارد خون نشده و به داخل مجاری ادراری ترشح شده و در نهایت نیز از طریق مجاری دفع می‌‌شوند.

مایع تولید شده به وسیله پروستات به همراه اسپرم‌ها در کیسه‌های منی ذخیره می‌شود. یکی از اعمال مهم ترشحات غده پروستات این است که در فرایند آمیزش، کار حمل و تغذیه اسپرم‌ها را بر عهده دارد. همچنین این ترشحات همان طور که پیش‌تر گفتیم ماهیت قلیایی دارند و در نتیجه سبب خنثی شدن خاصیت اسیدیته واژن زن در هنگام آمیزش می‌شوند.

ترشحات این غده سبب ژلاتینی شدن مایع منی می‌شوند و در نتیجه فرایند دخول را در هنگام آمیزش آسان‌تر می‌کنند.

– ترشحات غده پروستات از مواد مختلفی هستند که مهم‌ترین آنها عبارتند از کلسیم، روی، یون سیترات، نوعی آنزیم لخته‌کننده و یک پروفیبرینولیزین، ویتامین ث (اسید آسکوربیک)، اسید فسفاتاز، آلبومین، آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA).

همانطور که گفته شد این غده از نظر بافت‌شناسی دارای یک بخش عضلانی است که در هنگام انزال، عضلات جدار کیسه‌های منی و پروستات منقبض شده تا اسپرمی که درون بیضه‌ها تولید شده است را با فشار به بیرون منتقل کند.

نقش پروستات در دستگاه ادراری:

باور عوام بر این است که پروستات تنها غده‌ای است که در فرایندهای جنسی مردانه نقش ایفا می‌کند؛ در صورتی که این موضوع اصلا صحت ندارد. این غده نقش بسیار مهمی در دستگاه ادراری مردانه بازی می‌کند. این غده به لحاظ آناتومیکی، مجرای پیشاب‌راه را در فاصله مثانه تا آلت تناسلی در بر گرفته‌است. در نتیجه منقبض شدن عضلات پروستات سبب آهسته شدن جریان ادرار در آقایان می‌شود. در نتیجه یکی از کارهای مهم پروستات، کمک به کنترل ادرار، با وارد کردن فشار به قسمت ابتدایی پیشابراه است.

علائم سرطان پروستات:

علائم سرطان پروستات عمدتا مربوط به آناتومی پروستات است. غده پروستات دقیقاً در زیر مثانه در لگن پایین قرار دارد. همانطور که ادرار از مثانه خارج می شود، از طریق یک لوله نازک به نام مجرای ادراری که به طور مستقیم از طریق پروستات عبور می کند، حرکت می کند. هنگامی که سرطان وجود دارد، بزرگ شدن و التهاب غده پروستات ممکن است منجر به تخریب مجرای ادرار گردد و در نتیجه مانع جریان ادرار شود. علائم شایع در ارتباط با این محدودیت در مجاری ادرار عبارتند از:

تکرر ادرار:

تکرر ادرار یکی از شایع ترین علائم سرطان پروستات است. اکثر مردم اغلب توجه نمی کنند که روزانه چگونه ادرار می کنند، اما در افراد مبتلا به سرطان، اکثرا توجه می کنند که آنها قبل از اینکه از خانه خارج شوند به توالت بروند. آنها ممکن است متوجه شوند که در هنگام مسافرت با ماشین باید بیشتر ماشین را متوقف شوند یا اینکه در حین مسافرت با هواپیما، از مکان و موقعیت توالت های تعبیه شده در محل اطمینان حاصل کنند.

ادرار فوری و اضطراری:

سرطان پروستات نه تنها باعث تکرر ادرار می شود، بلکه می تواند منجر به اضطراب و احساس نیاز به ادرار فوری شود. افراد دارای سرطان ممکن است متوجه شوند که آنها باید به سرعت به توالت بروند یا تعجب کنند که این کار به مراتب بیشتر و به سرعت صورت می پذیرد.

نیاز به ادرار کردن در شب (ناکچوریا – nocturia):

نیاز به ادرار کردن در شب در مردان مسن بسیار رایج است و شنیدن این که این می تواند نشانه ای از سرطان پروست باشد می تواند دردناک و ترسناک باشد. البته شایان ذکر است که دلایل بسیاری از نوکتوریا وجود دارد که تنها یکی از آنها سرطان پروستات است.

اگر شما معمولا برای ادرار بیدار نمی شوید و اکنون انجام می دهید، باید با پزشک خود صحبت کنید. اگر معمولا یک بار در شب به ادرار بپردازید و اکنون باید دو یا سه بار این کار را انجام دهید، این نیز اهمیت دارد که به پزشک مراجعه نمایید که همیشه دلیل آن سرطان نیست اما باید توسط پزشک اطمینان حاصل شود.

مشکل در شروع به ادرار (Hesitancy یا تردید):

مشکل در شروع جریان ادرار (و یا تردید در وجود ادرار) نیز با توجه به سن مردان رایج است، اما می تواند نشانه ای از سرطان پروستات یا سایر شرایط نیز باشد. اکثر مردم در برخی مواقع تردید و دودلی را تجربه کرده اند، مانند زمانی که در توالت عجله داشته باشید. اگر این تردید و دودلی رخ دهد و یا در حال افزایش است، حتی زمانی که یک مرد بدون عجله و راحت در خانه باشد، باید مورد توجه قرار گیرد.

کاهش نیروی ادرار:

مردان همچنین ممکن است متوجه کاهش نیروی ادرار یا مشکل در حفظ جریان ثابت در هنگام ادرار شوند و به همین دلیل طول می کشد تا مثانه خود را خالی کنند. علاوه بر این، ممکن است چکه کردن رخ دهد و یا ممکن است احساس کند که مثانه کاملا خالی نیست. با این حال، این می تواند به اندازه ی سن مردان نسبتا طبیعی باشد، اما اگر تغییرات ناگهانی و یا به سرعت در حال تغییر باشد، بایستی که بررسی گردد.

ادامه دارد…