نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD

سرطان تیروئید:

سرطان تیروئید نوعی سرطان نادر است که بر غده تیروئید تأثیر می‌گذارد. تیروئید یک غده کوچک در پایین گردن است که هورمون های خاصی تولید می‌کند. معمولا این سرطان در افراد حدود ۴۰ سال و افراد بالای ۶۰ سال متداول تر است. زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به این بیماری هستند. سرطان تیروئید معمولاً قابل درمان است، خصوصا در صورتی که زود تشخیص داده شود؛ اگرچه بعضی اوقات پس از درمان نیز ممکن است بیماری دوباره بازگردد.

سرطان تیروئید چیست؟

تیروئید غده ای کوچک و پروانه‌ای شکل است که در گردن، زیر سیب آدم قرار دارد. غده تیروئید هورمون‌های تیروکسین (که به آن T4 نیز گفته می‌شود) و تری یودوتیرونین (معروف به T3) تولید می‌کند. این هورمون‌ها در برخی از عملکردهای بدن مانند درجه حرارت، خلق و خو، تحریک‌پذیری، سرعت نبض، هضم غذا و موارد دیگر نقش دارند.

اگر بافت تیروئید شروع به رشد غیرقابل کنترل ‌کند می‌تواند یک یا چند توده در تیروئید ایجاد کند. دلیل وقوع این اتفاق مشخص نیست! توده های سرطانی می‌توانند به بافت‌های گردن حمله کرده و یا از طریق غدد لنفاوی و جریان خون به قسمت‌های دیگر بدن سرایت کنند.

مرحله بندی سرطان تیروئید:

معمولاً از سیستم TNM برای مرحله بندی سرطان تیروئید استفاده می‌کنند. این ترکیبی از حروف و اعداد است که اندازه و میزان گسترش سرطان را توضیح می‌دهد.

T (تومور): از یک تا چهار است که اندازه تومور را توصیف می‌کند.

N (غدد): از صفر تا یک است که نشان می‌دهد سرطان به غدد لنفاوی مجاور نزدیک شده است یا خیر.

M (متاستاز): از صفر تا یک است که نشان دهد سرطان در قسمت دیگری از بدن گسترش یافته است یا خیر.

دانستن سطح پیشروی سرطان به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین درمان را برای بیمار تجویز کنند.

انواع سرطان تیروئید:

پاپیلری (Papillary):

این رایج‌ترین نوع سرطان تیروئید است و بیش از ۷۰ درصد از سرطان‌های این ناحیه از بدن را تشکیل می‌دهد. پاپیلری معمولاً خیلی سریع رشد نمی‌کند و سرعت گسترش آن نیز در بدن کم است.

فولیکولار (Follicular):

این نوع از سرطان، ۱۰ تا ۱۵ درصد از سرطان‌های تیروئید را تشکیل می‌دهد. سرطان فولیکولار می‌تواند از طریق جریان خون به مناطق دیگر بدن مانند ریه‌ها یا استخوان سرایت کند.

مدولاری (Medullary):

این نوع سرطان، ۴ درصد از سرطان‌های تیروئید را تشکیل می‌دهد. اگر سابقه خانوادگی وجود داشته باشد (فردی از افراد خانواده به این سرطان مبتلا شده باشد)، دیگر افراد خانواده نیز احتمال دارد به این بیماری مبتلا شوند.

آناپلاستیک (Anaplastic):

این نوع سرطان بسیار نادر است و حدود ۲ درصد از سرطان‌های تیروئید را تشکیل می‌دهد. سرطان آناپلاستیک به سرعت در بافت‌های دیگر بدن گسترش می‌یابد. درمان در این نوع سرطان سخت بوده و کمترین اثربخشی را دارد.

علل سرطان تیروئید:

سرطان تیروئید هنگامی اتفاق می‌افتد که در DNA سلول‌های تیروئیدی تغییری اتفاق بیافتد که باعث رشد غیرقابل کنترل و ایجاد توده سرطلانی شود. معمولاً به طور دقیق مشخص نیست که چه عواملی باعث ایجاد این تغییر می‌شوند، اما موارد زیادی وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به این سرطان را افزایش دهند. از جمله این موارد:

بیماری‌های تیروئید مانند تیروئید ملتهب (تیروئیدیت) و یا گواتر را می توان نام برد. سابقه خانوادگی سرطان تیروئید، شانس ابتلا به سرطان تیروئید را بالا خواهد برد.

قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی در دوران کودکی، خطر ابتلا را افزایش می‌دهد. چاقی می‌تواند تاحدودی باعث ابتلا به سرطان تیروئید شود. بیماری پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) و آکرومگالی (وضعیت نادری است که بدن هورمون رشد را بیش از اندازه معمول تولید می‌کند) هم می توانند شانس ابتلا به سرطان تیروئید را بالا برند.

ریسک فاکتورهای سرطان تیروئید:

جنسیت: زنان تقریباً سه برابر مردان در معرض سرطان تیروئید قرار دارند.

سن: در خانم‌ها، سرطان تیروئید معمولاً در دهه ۴۰ و ۵۰ زندگی تشخیص داده می‌شود. اما بیماری در مردان معمولاً در سنین ۶۰ و ۷۰ ظهور می‌کند.

تاریخچه خانوادگی (ژنتیکی): سرطان تیروئید بعضی اوقات در خانواده‌ها بروز می‌کند. ارث بردن یک ژن غیرطبیعی می‌تواند خطر ابتلا به سرطان مدولاری را افزایش دهد.

قرار گرفتن در معرض تشعشعات: قرار گرفتن در معرض تشعشعات هسته‌ای می‌تواند درصد مبتلا شدن به سرطان را افزایش دهد. آزمایش‌هایی مانند اشعه X و ماموگرافی باعث سرطان تیروئید نمی‌شوند.

کمبود یُد: یُد برای تولید هورمون تیروئید لازم است. در مناطقی از جهان که کمبود یُد در رژیم غذایی وجود دارد، مانند آسیای میانه و آفریقای مرکزی، سرطان تیروئید بیشتر دیده می‌شود.

علائم سرطان تیروئید: نشانه اصلی سرطان تیروئید، توده‌ای در قسمت جلوی گردن است. این عارضه به تدریج رشد می‌کند و ممکن است در ابتدا علائمی از خود نشان ندهد. سرطان تیروئید اغلب باعث ایجاد توده بدون درد یا تورم کم در قسمت جلوی گردن شروع می‌شود. با این حال، توده‌های گردن متداول هستند و معمولاً به دلیل شرایط جدی‌تر مانند تیروئید بزرگ (گواتر) ایجاد می‌شوند. از هر ۲۰ توده گردن فقط یک مورد به سرطان مرتبط است.

یک توده در داخل گردن در صورتی که موارد زیر را دارا باشد احتمال سرطان در آن بیشتر است: احساس وجود یک توده سفت

توده به راحتی در زیر پوست حرکت نمی‌کند (در جای خود ثابت است).

با گذشت زمان بزرگ‌تر می‌شود.

علائم دیگر سرطان تیروئید شامل: کوفتگی، تغییر غیرقابل توضیح صدا که بعد از چند هفته بهبود نمی‌یابد، گلودرد مزمن که بهتر هم نمی‌شود، وجود درد در گردن، دشواری در بلعیدن غذا  و دشواری در تنفس کردن. این علائم می‌توانند به دلیل شرایط دیگری غیر از سرطان ایجاد شده باشند، اما ضروری است در صورت بروز هرگونه نشانه نگران‌کننده ای، به پزشک خود مراجعه کنید.

نکته: سرطان تیروئید به ندرت بر تولید هورمون‌های تیروئید تأثیر می‌گذارد.

تشخیص سرطان تیروئید: اگر علائم احتمالی سرطان تیروئید وجود داشته باشد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک گردن بیمار را معاینه می‌کند و از وجود علائم از او سؤال می‌کند. ممکن است مشکل تیروئید وجود داشته باشد اما سرطان نباشد، از این رو ممکن است برخی از آزمایش‌های مهم جهت رسیدن به تشخیص تجویز شوند. برخی از این آزمایش‌ها به شرح زیر هستند:

آزمایش خون (Blood Test): آزمایش خون برای تست عملکرد تیروئید و برای بررسی میزان هورمون‌های تیروئیدی در خون استفاده می‌شود. سطح غیرطبیعی این هورمون ها می‌تواند به معنای این باشد که بیمار، یک تیروئید بیش فعال و یا تیروئید غیرفعال دارد. اگر آزمایش نشان دهد که سطح هورمون های تیروئیدی طبیعی است اما علایم نگران کننده وجود داشته باشد، آزمایش‌های بیشتری مانند اسکن سونوگرافی مورد نیاز خواهند بود.

اسکن با امواج فراصوت (Ultrasound Scan): اسکن سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می‌کند تا تصویری از قسمت داخلی بدن به دست آورد. اسکن سونوگرافی از گردن بیمار می‌تواند توده تیروئیدی را بررسی و میزان خطرناک بودن آن را نشان دهد. اگر یک تومور بالقوه سرطانی پیدا شود، بیوپسی برای تأیید نهایی تشخیص بیماری انجام می‌شود.

بیوپسی (Biopsy): تنها راه تأیید وجود توده سرطانی، انجام بیوپسی است. این جایی است که یک نمونه کوچک از سلول‌ها تحت میکروسکوپ برداشته شده و مورد مطالعه قرار می‌گیرد. بیوپسی تیروئید معمولاً با وارد کردن یک سوزن نازک در تومور انجام می‌شود. اسکن سونوگرافی ممکن است در همان زمان انجام شود تا سوزن را به جای مناسب هدایت کند.

آزمایش‌های زیر نیز به تشخیص سرطان تیروئید کمک می‌کند:

سی‌تی اسکن، اسکنPET و MRI: این آزمایش‌ها از روش‌های مختلفی برای تعیین محل سرطان تیروئید، بزرگ بودن و میزان گسترش آن استفاده می‌کنند.

بیوپسی جراحی: از آنجایی که غدد سرطانی جداگانه توسط بیوپسی قابل برداشته شدن نیستند، جراحی برای خارج کردن یک بخش از تیروئید انجام می‌شود.

آزمایش ژنتیک: آزمایش ژنتیک یک آزمایش خون است که هدفش بررسی DNA یا اطلاعات ژنتیکی بیمار است.

پیشگیری از بیماری سرطان تیروئید: در بسیاری از موارد، جلوگیری از سرطان تیروئید امکان‌پذیر نیست. با این حال، موارد زیر ممکن است به کاهش یا از بین بردن خطر ابتلا به این عارضه کمک کند:

خوردن یک رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی پر از میوه و سبزیجات، خطر ابتلا به بسیاری از انواع سرطان ها را کاهش می‌دهد. انجمن سرطان آمریکا توصیه می‌کند هر روز حداقل چند وعده میوه و سبزیجات میل کنید. چربی‌های غیر اشباع (اسیدهای چرب امگا سه) به ویژه آنهایی که در ماهی قزل آلا و ماهی‌های دیگر یافت می‌شوند، ممکن است به محافظت در برابر سرطان کمک کنند. حفظ وزن و تناسب اندام همچنین می‌تواند افراد را در برابر بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان محافظت کند. پرهیز از سیگار، قلیان و هر نوع ماده مخدری.