نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD
اکوکاردیوگرافی یا تست اکوی قلبی، تستی است که در آن با استفاده از امواج صوتی تصاویر متحرکی از قلب تشکیل می‌شود و همانطور که می‌دانید برای انجام اکوی قلبی نیازی به بستری در بیمارستان وجود ندارد.
انجام اکوی قلبی دردی به همراه ندارد و جزو عمل جراحی هم قرار نمی‌گیرد. می‌توان گفت در حقیقت اکوکاردیوگرافی تستی است که جهت کمک به پزشک به منظور تشخیص مشکلات قلبی شما یا چگونگی عملکرد قلب بکار می‌رود، البته ممکن است انجام اکوکاردیوگرافی در شرایط زیر ضروری باشد:
• هنگامی که دارای صدا‌هایی غیرطبیعی قلبی هستید.
• هنگامی که دچار درد قفسه سینه غیرقابل توجیه هستید.
• هنگامی که دچار یک نقص مادرزادی قلبی هستید.
• هنگامی که دچار حمله قلبی شده اید.
• هنگامی که دچارتب روماتیسمی هستید.
اکوکاردیوگرافی (اکوی قلبی) چطور انجام می‌شود؟
۱٫ شما برروی یک تخت به پهلو یا پشت می‌خوابید.
۲٫ پزشک ژل مخصوصی را بر روی یک پروب می‌ریزد و آن را روی ناحیه سینه‌ای شما حرکت می‌دهد.
۳٫ امواج ماورای صوت تصاویری را از قلب شما و دریچه‌های آن ایجاد می‌کنند. دراکوکاردیوگرافی از امواج اشعه ایکس
استفاده نمی‌شود.
۴٫ حرکات قلبی شما بر روی یک صفحه ویدیویی مشاهده می‌شود.
۵٫ یک نوار ویدیو یا عکس را می‌توان تهیه نمود.
۶٫ در طول تست شما نیز می‌توانید ویدئو را ببینید.
۷٫ این تست اغلب به کمتر از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه زمان نیاز دارد.
۸٫ این تست درد و عوارض جانبی ندارد.
۹٫ پزشک شما در مورد نتایج آن با شما صحبت می‌کند.
انواع اکوکاردیوگرافی
• اکوی قلبی ترنس توراسیک (Transthoracic Echocardiography):
شایعترین نوع اکوکاردیوگرافی است که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد و یک روش بدون درد و غیر تهاجمی است. غیر تهاجمی بدین معنا است که هیچ گونه جراحی بر روی بدن انجام نشده و هیچ وسیله‌ای نیز به داخل بدن شما وارد نمی‌شود
• اکوی قلبی تنشی (Stress Echocardiography):
این نوع از اکوکاردیوگرافی در حقیقت جزیی از تست استرس قلب (cardiac stress test) محسوب می‌شود. در این تست بیمار با مصرف دارو یا ورزش زیر نظر پزشک باعث افزایش ضربان قلب خود می‌شود. بعضی از ناهنجاری‌های قلبی مثل بیماری عروقی قلب در صورت افزایش ضربان قلب آسانتر تشخیص داده می‌شوند.
• اکوی قلبی ترنس ازوفاژ (Transesophageal Echocardiography):
آئورت و بعضی قسمت‌های قلب از راه اکوی قلبی ترنس توراسیک به سختی بررسی می‌شوند از این‌رو در صورتی که پزشک نیاز به بررسی این قسمت‌ها داشته باشد از اکوی قلبی ترنس ازوفاژ استفاده می‌کند، در این حالت کاوشگر دستگاه اکوکاردیوگرافی که به انتهای یک لوله منعطف متصل شده است را از راه دهان وارد مری کرده و از راه مری ساختمان‌های پشت قلب بررسی می‌شود.
• اکوی قلبی جنین (Fetal Echocardiography):
در این اکو ،قلب جنین و امکان تشخیص نارسایی‌های قلب در مراحل اولیه رشد جنین فراهم می‌شود و به دنبال آن می‌توان اقدامات درمانی را سریعتر آغاز کرد. این روش معمولاً برای بررسی بیماری‌های مادرزادی و آریتمی‌های قلب استفاده می‌شود. اکوکاردیوگرافی که اغلب از هفته شانزدهم بارداری به بعد انجام می‌شود، معمولا برای جنین و مادر خطر و عارضه‌ای ندارد ولی انجام آن برای تمام جنین‌ها لازم نیست.
در صورت بروز و وجود شرایط زیر نیاز به انجام اکوکاردیوگرافی قلب جنین احساس می‌شود.
شرایط مادر برای لزوم انجام اکو قلب جنین
۱٫ داشتن سابقه بیماری‌های قلبی مادرزادی در خانواده
۲٫ مصرف دارو‌های ضد انعقادی
۳٫ مصرف دارو‌های تراتوژن در زمان حاملگی مانند الکل، آمفتامین، ضدتشنج‌ها، لیتیوم، ویتامین A، وارفارین
۴٫ چندقلویی
۵٫ سقط مکرر
۶٫ مادرانی که سابقه نازایی و استفاده از روش‌های کمک باروری داشته‌اند
۷٫ IVF
۸٫ غیرطبیعی در سونوگرافی NT (Nuchal Translucency)
۹٫ وجود لکه اکوژن در سونوگرافی
۱۰٫ کودک قبلی با بیماری کرونریCHD
۱۱٫ بیماری‌های متابولیکی از جمله دیابت، فنیل کتونوری، لوپوس
۱۲٫ بیماری‌های عفونی مثل سرخچه، سیتومگالوویروس، آنتروویروس‌ها و پاروویروس‌ها
شرایط جنین برای لزوم انجام اکو قلب جنین
۱٫ کاریوتیپ غیرطبیعی جنین و تشخیص بیماری‌های کروموزومی از قبیل سندرم‌های ژنتیکی: داون، تریزومی ۱۸ و … در دوران جنینی
۲٫ هیدروپس
۳٫ آریتمی قلبی در جنین
۴٫ وجود مایعات اضافی موجود در اطراف اندام های جنین (قلب ، پوست ، کبد و ریه ها)
۵٫ تشخیص ناهنجاری های اندام های متعدد مانند کلیه، استخوان ها یا مغز
۶٫ انواع خاصی از حاملگی های دوقلو
۷٫ ناهنجاری های ریه ، مانند فتق دیافراگمی مادرزادی و یا تومور ریه یا توده سیستم عصبی
کدام افراد به اکوکاردیوگرافی نیاز دارند؟
اگر علایمی از نارسایی‌های قلبی مانند تنگی نفس و تورم در پا‌ها را در خود احساس می‌کنید باید به پزشک مراجعه کنید.
اکوکاردیوگرافی به پزشک کمک می‌کند تا علت صدا‌های غیرطبیعی قلب، افزایش ضخامت بطن‌ها و لخته‌های خون شده‌اند را تشخیص دهد.
همچنین ممکن است پزشک شما از اکوکاردیوگرافی برای بررسی این که قلب شما چگونه به برخی از درمان‌ها که برای رفع نارسایی قلب استفاده شده پاسخ می‌دهد استفاده کند.
ریسک‌های اکوکاردیوگرافی ترنس ازوفاژ
۱٫ امکان آسیب‌رسیدن به مری، ازجمله خونریزی در اکوی نوع ترنس ازوفاژ
۲٫ واکنش به دارو‌هایی که برای تسکین بیمار در طول اکوی ترنس ازوفاژ به او داده می‌شود، ازجمله حالت تهوع و دشواری تنفس
۳٫ گلودرد
در صورتی که هر کدام از موارد بالا را در خود احساس کردید برای جلوگیری از خطرات احتمالی با پزشک خود در میان بگذارید.
اما پیش از انجام اکوکاردیوگرافی باید نکاتی را مد نظر قرار دهید:
• قبل از اکوکاردیوگرافی؛
اکو در مطب پزشک یا در بیمارستان انجام می‌شود.
اما در صورتی که دارای یک اختلال و مشکل گوارشی هستید موضوع فرق می‌کند. چون برای انجام آن باید از ۸ ساعت قبل ناشتا باشید.
همچنین اگر دچار استرس می‌شوید ممکن است لازم باشد اقدامات لازم برای آزمون اکو استرس را نیز انجام دهید.
• حین اکوکاردیوگرافی؛
اکو بدون درد و معمولا کمتر از یک ساعت انجام می‌شود. در برخی از انواع اکو پزشک باید نمک یا رنگ مخصوصی به یکی از رگ‌ها تزریق کند که باعث می‌شود قلب در تصاویر اکو واضح‌تر نمایش داده شود.
EKG آزمایشی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. برای انجام اکوکاردیوگرافی الکترود‌هایی به قفسه سینه شما وصل می‌شود تا اکو انجام شود.
پزشک ژلی را روی قفسه سینه مالیده و دستگاهی شبیه یک مبدل را روی سینه حرکت می‌دهد.
این مبدل امواج فراصوتی را به قفسه سینه منتقل می‌کند و رایانه‌ای با دریافت امواج صوتی تصویر قلب را در صفحه‌ای نمایش می‌دهد. در طول آزمایش ممکن است از فرد خواسته شود تا موقعیت خود را تغییر داده یا نفس خود را برای مدت کوتاهی نگه دارد، این کار باعث می‌شود تصاویر بهتری از قلب دریافت شود.
• پس از اکوکاردیوگرافی؛
شما معمولا پس از انجام اکوکاردیوگرافی می‌توانید به فعالیت‌های طبیعی خود ادامه دهید. اما اگر اکو ترنس ازوفاژ انجام داده باشید ممکن است لازم باشد چند ساعت تحت مراقبت پزشک باشید.
همچنین ممکن است تا ساعاتی پس از تست، در گلوی خود احساس درد داشته باشید. پایان
