نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD

افتادگی دريچه ميترال (پرولاپس ميترال):

دریچه میترال دریچه ای است که اجازه می دهد جریان خون از یک محفظه قلب، یعنی همان دهلیز سمت چپ، به دریچه دیگر که به آن بطن چپ گفته می شود، برگردد.در، افتادگی دریچه میترال، قسمتی از دریچه میترال به طرف دهلیز چپ، افتادگی دارد.این اتفاق زمانی که ماهیچه اصلی قلب، به نام بطن چپ، در طول ضربان قلب فشرده میشود، رخ می دهد. افتادگی دریچه میترال با تنگی دریچه میترال تفاوت دارد. در تنگی دریچه میترال، دریچه میترال سفت و منقبض است اما در افتادگی میترال، این دریچه به دلیل اندازه غیر طبیعی یا آسیب دیدن بافت دریچه میترال دچار افتادگی می شود، برای بیشتر افرادمبتلا به این مشکل، علت آن ناشناخته است. افتادگی دریچه میترال میتواند ارثی باشد. اضطراب، استرس و فشارهای روحی و فکری از عواملی هستند که باعث تشدید درد در ناحیه قفسه سینه و قلب می شوند. بر اثر این عوامل، افرادی که افتادگی دریچه میترال، یا شلی این دریچه قلب را دارند، علائم بیماریشان تشدید میشود. این دسته از بیماران و خانواده هایشان باید دور از هر گونه نگرانی و استرس، زندگی عادی خود را دنبال کنند. شلی دریچه میترال زمانی رخ می‌دهد که لت‌های این دریچه، که بین دهلیز و بطن چپ قرار گرفته‌اند و با هر تپش قلب، باعث باز شدن یک طرفه این دریچه می‌شوند، بیشتر به درون دهلیز خم ‌شوند. این شرایط گاهی اوقات باعث نشتی دریچه و پس زدن خون از بطن به دهلیز چپ می‌گردد. در بیشتر افراد این شرایط تهدید کننده حیات نبوده و به درمان و یا تغییر در سبک زندگی نیاز ندارند. با این وجود برخی نیز به درمان نیاز خواهند داشت.

علل افتادگی دريچه ميترال:

برخی دلایل افتادگی دریچه میترال می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• بیماری بافت پیوندی
• بیماری عروق كرونری قلب‌
• کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک انسدادی
• تکثیر ميگزومی(توموری نزدیک دریچه)
• بیماری رماتیسمی قلب (سابقه تب‌ روماتيسمى‌)

ريسك فاكتور هاي افتادگي دريچه ميترال:

عواملی که امکان دارد باعث افزایش احتمال ابتلا به افتادگی دریچه میترال قلب ‌شوند، عبارتند از:

• سابقه خانوادگی ابتلا به افتادگی دریچه میترال قلب
• جنسیت (زن بودن)
• سن افراد (بین چهارده تا سی سالگی)
• اسکولیوز ستون فقرات
• کم بودن ضخامت قفسه سینه
• کمبود وزن
• پایین بودن فشار خون
• نافرم بودن دیواره ی دیافراگم

نشانه های افتادگی دريچه ميترال:

اگرچه افتادگی دریچه میترال معمولا یک اختلال برای تمام طول عمر است، اما بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری، هرگز علائمی را از خود نشان نمی‌دهند. گاهی برخی از افراد از وجود این بیماری در خود بی‌خبرند و هنگامی علائم بروز پیدا می‌کند که خون به عقب پس زده و احتمال نارسایی هم وجود داشته باشد. نشانه های شلی دریچه میترال میتواند به طور گسترده از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد. این علائم اغلب خفیف بوده و به تدریج گسترش می‌یابند. علائم امکان دارد شامل موارد زیر باشد:

• ضربان قلب سریع یا نامنظم (آریتمی قلب )
• احساس سبکی سر یا سرگیجه
• تنگی نفس یا دشواری در تنفس، اغلب هنگام دراز کشیدن به پشت و یا در طول فعالیت بدنی
• خستگی و درد قفسه سینه که به وسیله حمله قلبی یا بیماری عروق کرونر ایجاد نشده باشد.

اکثر افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال، علائمی ندارند. با این حال، افرادی که علائم را داشته و از آنها شکایت دارند ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:

با اینکه علت آن روشن نیست اما خستگی شایع ترین علامت افتادگی دریچه میترال است. افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال ممکن است در سیستم عصبی خودمختار بدنشان که ضربان قلب و تنفس را تنظیم می کند، ناهماهنگیهایی داشته باشند. این ناهماهنگی ها می توانند در حین ورزش سبب اکسیژن رسانی ناکافی خون به عضلات در حال فعالیت شود که درنتیجه آن، خستگی به وجود می آید. یکی دیگر از علائم افتادگی دریچه ی میترال تپش قلب است. ناهنجاری های بالقوه و جدی در ضربان قلب، به ندرت می توانند زمینه ساز ایجاد تپش قلب شوند که در آن صورت نیازمند معاینه و درمان بیشتر می باشند.

اضطراب، حمله های وحشت و افسردگی می توانند با افتادگی دریچه میترال در ارتباط باشند. باور بر این است که این علائم همانند خستگی به ناهماهنگی هایی در سیستم عصبی خود مختار مربوط هستند. درد قفسه سینه که می تواند مداوم باشد و بر خلاف آنژین، درد قفسه سینه در افتادگی دریچه میترال به ندرت در حین یا بعد از ورزش کردن اتفاق می افتد. ادم ریوی معمولا هنگامی اتفاق می افتد که مایع درون عروق خونی به درون ریه ها و خارج از عروق نشت بکند که این وضعیت سبب تورم بافتهای اطراف می شود. سردرد های میگرنی نیز گاهی به افتادگی دریچه میترال ارتباط داده می شوند. سردرد های میگرنی احتمالا به کنترل غیر عادی قطر عروق خونی مغز توسط سیستم عصبی خود مختار مربوط می شود. در بیشتر موارد، شدت علائم در افراد مبتلا به افتادگی دریچه میترال با میزان ناهنجاری در قلب رابطه معکوس دارد.

راههای تشخيص افتادگی دريچه ميترال:

افتادگی دریچه میترال اغلب طی انجام یک تمرین عادی تشخیص داده می‌شود. هنگام انجام تمرین ورزشی، متخصص قلب با گوشی طبی به صدای قلب فرد گوش میدهد که لت‌های آویخته شده دریچه در حین بسته شدن یک صدای (چیلیک) تولید می‌کنند. ولی اگر از دریچه میترال، خون به درون دهلیز چپ، به عقب نشت کند، احتمالا پزشکتان صدای سوفل قلب یا فش‌فش میشنود. چون این صداهای غیر طبیعی قلب دائمی نیستند، حتی اگر فرد افتادگی دریچه میترال هم داشته باشد، ممکن است متخصص قلب در زمان آزمایش، این صداها را نشنود. به همین علت فرد باید مجددا آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی افتادگی دریچه میترال را انجام دهد.

اکوکاردیوگرافی

اکو کاردیوگرافی بهترین آزمایش برای شناسایی افتادگی دریچه میترال است. در این آزمایش که دردی هم ندارد از امواج صوتی برای برای گرفتن تصویر حرکت قلب استفاده می‌شود.

داپلر اولتراسوند

یک داپلر اولتراسوند بخشی از آزمایش اکو است. داپلر اولتراسوند، سرعت و جهت جریان خون را، از طریق دریچه میترال نشان میدهد.

آزمایش اشعه ایکس قفسه سینه

از این آزمایش برای نشان دادن مایع درون ریه‌ها یا بزرگ ‌شدگی قلب استفاده می‌شود.

الکتروکاردیوگرام

آزمایشی ساده است که فعالیت‌های الکترونیکی قلب شما را ضبط می‌کند. این آزمایش می‌تواند سرعت تپش قلب را نشان داده و یکنواخت بودن یا نامرتب بودن ضرب‌آهنگ آن را مشخص سازد. همچنین در این آزمایش هنگامی که سیگنال‌های الکتریکی از میان قلب عبورمی‌کنند، زمان‌بندی و میزان قدرت آن‌ها ضبط می‌شود.

عوارض افتادگی دريچه ميترال:

این عوارض ممکن است شامل موارد زیر گردند:

• نارسایی دریچه میترال شایعترین عارضه‌ای است که در آن بدلیل عدم کفایت کافی دریچه، خون به داخل دهلیز سمت چپ پس زده میشود. مرد بودن یا داشتن فشارخون بالا، این احتمال را افزایش می‌دهد. اگر افتادگی زیاد باشد احتمال عمل جراحی برای تعویض دریچه و یا سایراقدامات برای پیشگیری از نارسایی قلبی وجود خواهد داشت.

• مشکلات ریتم قلب (آریتمی)
قلبی نامنظم اغلب در حفره‌های بالایی قلب رخ می‌دهند. آن‌ها ممکن است ناخوشایند باشند اما معمولا تهدیدکننده حیات به حساب نمی‌آیند. افرادی که دارای نارسایی دریچه میترال شدید یا انحنای شدید دریچه میترال خود هستند در معرض خطر مشکلات ریتمی می‌باشند که می‌توانند جریان خون قلبی را تحت تأثیر قرار دهند.

• عفونت قلب
داخل قلب توسط یک غشای نازک به نام اندوکاردیوم پوشانده شده است. اندوکاردیت عفونت این پوشش داخلی است. احتمال بروز اندوکاردیت توسط یک باکتری در دریچه میترال غیرطبیعی به مراتب افزایش می‌یابد که می‌تواند آسیب وارده به دریچه میترال را دوچندان کند. افرادی که در معرض خطر ابتلا به اندوکاردیت هستند ممکن است قبل از برخی از اقدامات دندانی و پزشکی برای کاهش خطر بروز عفونت، تحت درمان با آنتی‌بیوتیک‌ قرار بگیرند.

افتادگی دريچه ميترال و بارداری:

باید اشاره کرد که در طی بارداری، کار قلب حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد، حجم خون حدود۴۰ تا ۴۵ درصد، برون‌ ده قلب ۳۰ درصد و ضربان قلب ۱۰تا ۲۰ درصد افزایش می یابد تا با شرایط جدید، قلب بتواند پاسخگوی نیاز بدن فرد و جنینی که در شکم دارد باشد، بنابراین اگر دچار هرگونه ناراحتی قلبی هستید، پیش از بارداری با پزشک معالج خود حتما مشورت کنید. افتادگی دریچه میترال، مشکل نسبتا شایع و نسبتا خوش‌ خیمی است اما میتواند در دوران بارداری تشدید شود. بخصوص اگر این پرولاپس با نارسایی دریچه میترال همراه باشد. البته معمولا خانمهایی که مشکل پرولاپس دارند، میتوانند بارداری سالمی داشته باشند ولی باید متخصص قلب و پزشک متخصص زنان در جریان این بیماری باشند تا به موقع اقدامهای پیش گیرانه‌ برای حفظ سلامت مادر و جنین انجام شود. ممکن است برخی متخصصین، مبتلایان به برخی از بیماریهای قلبی را از باردار شدن منع کنند، چون بارداری ممکن است بر سلامت آن ها اثر بگذارد.

مشکلاتی مانند:

• بیماری مادرزادی قلب
• تنگی‌های شدید دریچه میترال و آئورت
• افزایش فشار ریوی
• نارسایی قلبی با پمپاژ قلبی زیر ۴۰ ٪ و نشانگان مارفان میتوانند سلامت مادر را در دوران بارداری تهدید کنند.

پایان