نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD

نقص ديواره بين دهليزی ASD:

نقص دیواره بین دهلیزی (ASD) ایجاد سوراخ در دیواره بین دو حفره بالایی قلب (دهلیزها) است. این بیماری در هنگام تولد وجود داشته و در واقع یک بیماری مادرزادی است.

نقص‌های کوچک ممکن است هرگز مشکل یا علائمی ایجاد نکند و حتی به طور تصادفی تشخیص داده شوند. همچنین ممکن است نقص دیواره بین دهلیزی کوچک باشد و بعد از زایمان و یا در زمان کودکی خود به خود برطرف شود.

نقص دیواره بین دهلیزی اگر بزرگ و پیشرفته باشد، می‌تواند به قلب و ریه‌ها آسیب برساند. افراد مبتلا به این بیماری قلبی مادرزادی که سال‌ها علائم آن را دارند، دارای کیفیت پایین زندگی هستند. زیرا این بیماری بر روی قلب و شریان‌های ریوی تأثیر می‌گذارند. بنابراین برای بهبود وضعیت زندگی این افراد، روش درمانی جراحی نیاز است.

علائم نقص دیواره بین دهلیزی:

بسیاری از نوزادان متولد شده با نقص دیواره بین دهلیزی ، علائم و نشانه‌های مربوط به آن را ندارند. دربزرگسالان، نشانه‌ها یا علائم ممکن است در حدود ۳۰ سالگی شروع شود، اما در بعضی موارد نشانه‌ها و علائم ممکن است تا چند دهه بعد رخ ندهد.

نشانه‌ها و علائم نقص دیواره دهلیزی ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• • تنگی نفس، به خصوص هنگام ورزش
• • خستگی زود هنگام
• • تورم انگشتان پا، شکم ویا ساق پاها
• • ضربان قلب بالا یا تپش قلب
• • حمله قلبی
• • سوفل قلبی

علت ایجاد کننده نقص دیواره بین دهلیزی:

قلب به چهار حفره توخالی تقسیم شده است، دو حفره سمت راست و دو حفره سمت چپ. برای پمپ کردن خون به سراسر بدن، قلب از سمت چپ و راست خود برای انجام وظایف مختلف استفاده می‌کند.

سمت راست قلب خون را به کمک شریان‌های ریوی به ریه می‌برد. در ریه‌ها، خون اکسیژن را جذب می‌کند و سپس به کمک شریان‌های ریوی به سمت چپ قلب باز می‌گردد. در سمت چپ قلب، از طریق آئورت (بزرگ‌ترین سرخرگ بدن) خون به سراسر بدن فرستاده می‌شود.

پزشکان معتقدند که علت ایجاد کننده این نقص، مربوط به دوره رشد قلب در زمان جنینی است. اما معمولاً علت مشخصی را برای آن معرفی نمی‌کنند. هر چند ژنتیک و عوامل محیطی ممکن است در به وجود آمدن نقص دیواره دهلیزی نقش داشته باشند.

قلب دارای نقص دیواره دهلیزی چگونه کار می‌کند؟

همان طور که گفته شد، نقص دیواره دهلیزی ، ایجاد سوراخ در بین دیواره‌های دهلیزها است. بنابراین در طی این نقص، خون غنی از اکسیژن دهلیز چپ در اثر جریان به سمت دهلیز راست، با خون فاقد اکسیژن آن مخلوط می‌شود. در این صورت این خون مخلوط مجدداً به سمت شریان‌های ریوی پمپ می‌شود.

اگر نقص دیواره دهلیزی زیاد باشد، حجم خونی که در شریان‌های ریوی جریان می‌یابد، افزایش یافته و موجب افزایش فعالیت قلب می‌شود. اگر این نقص دهلیزی درمان نشود، به مرور زمان با فعالیت زیاد، سمت راست قلب بزرگ شده و به دلیل کار بیش از حد این ماهیچه ضعیف می‌شود. با ادامه این روند همچنین جریان خون درون شریان‌های ریوی افزایش یافته و موجب فشار خون بالا می‌شود.

انواع نقص دیواره بین دهلیزی:

سه نوع رایج نقص دیواره بین دهلیزی (ASD) وجود دارد:

Ostium Secundum : واقع در مرکز سپتوم دهلیزی که این محل شایع ترین نوع ASD است.

Ostium Premium : این نقص در نزدیکی قسمت تحتانی دیواره بین دهلیزی واقع شده است، ممکن است با نقص در دریچه میترال و سه لتی هم همراه باشد (دومین نوع شایع)

Sinus Venusus : در نزدیکی بالای تیغه بین دهلیزی واقع شده و غالباً با اتصال غیر طبیعی ورید (های) ریوی راست به دهلیز راست به جای دهلیز سمت چپ همراه است.

Coronary Sinus : در این نقص نادر، بخشی از دیواره بین سینوس کرونری (که بخشی از سیستم رگ‌های قلب است) و دهلیز چپ، از بین رفته است.

جریان خون غیرفعال از طریق قلب ناشی از اختلاف فشار است. خون از دریچه فشار یا فشار پایین از یک محفظه از دریچه های قلب یا سایر روزنه ها عبور می کند. در نقص سپتوم دهلیزی، معمولاً فشار بیشتری در دهلیز چپ در مقایسه با دهلیز راست وجود دارد، بنابراین خون از چپ به راست جریان دارد (یا آنها را شانت می کند). توصیه های پزشکی جراحی برای بستن ASD اساساً به ویژگی های نقص (اندازه ، محل)، علائم یا محدودیت های مربوط به نقص و ترجیحات بیمار و پزشک بستگی دارد.

عوامل افزایش دهنده خطر نقص دیواره بین دهلیزی:

علت دقیق ایجاد کننده نقص دیواره بین دهلیزی شناخته شده نیست. اما نقص‌های قلبی مادرزادی معمولاً به خاطر جهش ژنتیکی در خانواده‌ها رخ می‌دهد. این نقص ممکن است همراه با نقص دیگری همچون نشانگان داون ایجاد شود. در صورتی که خودتان دچار نقص قلبی هستید و یا فرزندی با این مشخصات دارید، مشاوره ژنتیک می‌تواند، از تولد فرزند دیگری با نقص قلبی شما را آگاه سازد.

شرایطی که در زمان بارداری، احتمال تولد فرزندی با نقص دیواره بین دهلیزی را افزایش می‌دهد، شامل موارد زیر است:

• سرخچه: عفونت حاصل از ابتلا به سرخجه (سرخک آلمانی) در طی چند ماه اول حاملگی می‌تواند، خطر ابتلا به نقص قلب جنینی را افزایش دهد.

• مصرف مواد مخدر، تنباکو یا الکل: استفاده از داروهای خاص، تنباکو، الکل یا مواد مخدر مانند کوکائین در دوران بارداری می‌تواند، به جنین در حال رشد آسیب برساند.

• دیابت یا لوپوس: اگر دچار دیابت یا لوپوس هستید، احتمال دارد که یک کودک مبتلا به نقص قلب داشته باشید.

• چاقی: اضافه وزن (چاقی) ممکن است در افزایش خطر تولد نوزاد مبتلا به نقص دیواره بین دهلیزی نقش داشته باشد.

عوارض جانبی نقص دیواره بین دهلیزی:

نقص‌های جدار دهلیزی کوچک ممکن است هرگز مشکلی ایجاد نکنند، حتی بعد از مدتی این نقص‌ها خود به خود درمان می‌شوند. اما نقص‌های بزرگ‌تر می‌توانند مشکلات جدی را ایجاد کنند، از جمله:

• • نارسایی سمت راست قلب
• • اختلالات ریتم قلب (آریتمی قلب)
• • افزایش خطر سکته قلبی
• • کاهش طول عمر

عوارض جانبی شایع‌ترعبارتند از:

– فشار خون ریوی

اگر نقص دیواره بین دهلیزی درمان نشود، افزایش جریان خون به سمت ریه‌ها موجب افزایش فشار خون در شریان‌های ریه می‌شود.

– سندرم آیزن منگر

پرفشاری خون ریوی موجب آسیب دائمی ریه می‌شود. این عارضه، که به نام سندرم آیزن منگر نامیده می‌شود، معمولاً در طول سال‌ها رشد می‌کند و در افراد مبتلا به نقص جداره دهلیزی به طور ناگهانی رخ می‌دهد.

درمان می‌تواند از بروز بسیاری از این عوارض پیشگیری کند.

نقص جداره دهلیزی و حاملگی

اکثر زنان مبتلا به نقص دیواره بین دهلیزی می‌توانند بدون هیچ مشکلی باردار شوند. با این وجود، نقص بزرگتر دهلیزی یا داشتن علائمی مانند نارسایی قلبی، آریتمی یا فشار خون ریوی ممکن است، خطر ابتلا به عوارض بالا، در حین بارداری را افزایش دهد. پزشکان به زنان مبتلا به سندرم ایزن منگر توصیه می‌کنند تا باردار نشوند. زیرا با حاملگی، زندگی خود را به خطر می‌اندازند.

نجوه جلوگیری از نقص دیواره بین دهلیزی:

در اغلب موارد، از بیماری نقص دیواره بین دهلیزی نمی‌توان پیشگیری کرد. اگر در حال برنامه ریزی برای بارداری هستید، حتماً با پزشک خود مشورت کرده و موراد زیر را بررسی کنید.

• • انجام آزمایش برای اطمینان از ایمنی در برابر سرخچه
• • می‌توانید واکسن‌های لازم را برای ایمنی بیشتر از دکتر درخواست کنید
• • بررسی شرایط فعلی و داروهای مصرفی
• • بررسی سابقه پزشکی خانواده شما

اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی یا نقص‌های قلبی مادرزادی دارید، حتماً با مشاور ژنتیک برای اطلاع از خطر بارداری مشورت کنید.

نحوه تشخیص نقص دیواره بین دهلیزی:

در صورتی که پزشک با معاینه فیزیکی و بررسی علائم شما به وجود این بیماری مشکوک شود، برای اطمینان بیشتر آزمایش‌هایی را برای شما توصیه خواهد کرد.

اکوکاردیوگرام:

این تست رایج‌ترین مورد برای تشخیص نقص دیواره بین دهلیزی است. در طی یک اکوکاردیوگرام، امواج صوتی برای تولید یک تصویر ویدئویی از قلب، استفاده می‌شود. که به پزشک برای تشخیص موارد زیر کمک می‌کند:

• • تشخیص نقص ساختار قلبی
• • اندازه گیری فشار پمپاژ قلب
• • بررسی دریچه‌های قلب
• • بررسی علائم نقص قلبی
• • تعیین وضعیت بیمار
• • انتخاب روش درمانی

اشعه ایکس قفسه سینه:

یک تصویر اشعه ایکس به پزشک خود کمک می‌کند تا:

• • وضعیت قلب و ریه بیمار را ببیند.
• • بررسی نقص قلبی و علائم و عوارض آن

الکتروکاردیوگرام (ECG):

این تست با اندازه گیری فعالیت الکتریکی قلب، آریتمی قلب را بررسی می‌کند.

کاتتریزاسیون قلب:

در این آزمون، یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را در یک رگ خون در کشاله ران یا بازو قرار داده و به قلب هدایت می‌شود. از طریق کاتتریزاسیون، پزشکان می‌توانند:

• • نقایص قلبی مادرزادی را تشخیص دهند.
• • میزان پمپاژ قلب را ارزیابی کنند.
• • عملکرد دریچه‌های قلب را بررسی می‌کند.
• • فشار خون درون ریه‌ها را اندازه گیری کنند.
• • از این تست برای اصلاح نقص‌های قلبی هم استفاده می‌کنند.