پیام جوان: پژوهشگران دانشگاه کمبریج در مطالعهای جدید نشان دادهاند که مغز انسان در طول عمر خود به صورت مرحلهای دستخوش تغییر و تحول میشود و در چهار سن کلیدی – حدود ۹، ۳۲، ۶۶ و ۸۳ سالگی – شبکههای عصبی آن بازسازماندهی میشوند. این تحقیق که نتایج آن در نشریه علمی Nature Communications منتشر شده، مسیر رشد مغز را غیرخطی توصیف میکند و بر وجود “عصرهای” متمایز تأکید دارد که در هر یک از آنها، پیوندهای داخلی مغز به شیوهای منحصر به فرد بازتنظیم میشوند. این یافتهها گامی مهم در درک الگوهای پیچیده تحول مغزی به شمار میرود.
برای انجام این پژوهش، حدود ۳۸۰۰ تصویر امآرآی از افراد در سنین مختلف، از نوزادی تا ۹۰ سالگی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس این تحلیلها، از زمان تولد تا حدود ۹ سالگی، ماده خاکستری و سفید مغز با سرعت زیادی رشد میکند. پس از آن، دوره بین ۹ تا ۳۲ سالگی به عنوان مرحلهای طولانی از بازاتصال شبکههای عصبی شناخته میشود که در آن سرعت تبادل داده میان بخشهای مختلف مغز افزایش مییابد؛ دورهای که همزمان با بروز نخستین نشانههای بسیاری از اختلالات روانی است. الکسا موزلی، پژوهشگر پسادکترا و نویسنده اصلی این تحقیق، بر اهمیت درک این تغییرات نوسانی در مقاطع خاصی از عمر تأکید کرده است.
در بازه سنی ۳۲ تا ۶۶ سالگی، مغز به ثبات نسبی میرسد و سرعت تغییرات آن کندتر میشود. اما پس از ۶۶ سالگی، نواحی مغزی به تدریج عملکردی مستقلتر پیدا میکنند و پس از ۸۳ سالگی نیز، اتصال میان بخشهای مختلف مغز با سرعت فزایندهای کاهش مییابد. موزلی بار دیگر خاطرنشان کرد که مرحله دوم زندگی، یعنی بین ۹ تا ۳۲ سالگی، از نظر شکلگیری یا آسیبپذیری ذهن در برابر اختلالات روانی نقشی اساسی و پررنگ ایفا میکند.
با این حال، برخی از کارشناسان، از جمله ریک بتزل از دانشگاه مینهسوتا، نسبت به نتایج این پژوهش با احتیاط برخورد کردهاند. او معتقد است که ترکیب دادهها از منابع متفاوت ممکن است منجر به سوگیری در نتایج شود. بتزل ایده وجود نقاط عطف مشخص در طول عمر برای بازآرایی مغز را “هیجانانگیز” میداند، اما تأکید میکند که برای تأیید قطعی این یافتهها، انجام تحقیقات درازمدتتری بر روی یک گروه ثابت از افراد ضروری است.
