نویسنده: امیر نجات

تاکنون درباره پیدایش فراماسونری صدها مقاله و رساله و ده ها کتاب نوشته شده که بسیاری یا نادرست و یا حاوی مطالب آشفته و ضد و نقیض و غرض آلود است.

بعضی از نوشته ها از کلک قلم کسانی تراوش کرده که خود، یا فراماسون بوده اند، و یا به طریقی با فراماسونری آشنایی و رابطه داشته اند. اگر تعصب بعضی از نویسندگان با دیدۀ اغماض پرده پوشی شده و نوشته های آنها بدیدۀ قبول مقبول آید، شاید بتوان در خلال سطور چنان نوشته هایی، روزنه ای از حقیقت و نوری از واقعیت جستجو کرد و حاصل این جستجو را ملاک و مبنای قضاوت دربارۀ این جمعیت باستانی و این جماعت نیرومند، که موجودیت آن از زمان پیدایش تا عصر حاضر، هم موجب ستایش و هم مورد مخالفت و اعتراض بوده و هست، قرار داد.

پیدایش ماسونری به قرون وسطی مربوط میشود. واژۀ ماسون (Mason) معرف سازنده و مربوط بوده به آن دسته از هنرمندانی که علم معماری و صنعت ساختمانی و فن طراحی را با هم درآمیخته و در اینگونه امور تخصص داشته اند. لیکن با گذشت زمان، هنر بنّاها یا ماسون ها به رشته های دیگر از قبیل سنگتراشی و کاشیکاری و آجرکاری و تجاری و تا اندازه ای به مجسمه سازی و نقاشی توسعه یافته است.

اما، بدون تردید پس از پیدایش صنایع اولیه و بموازات پیشرفت امور هنری، بخصوص در امر بنائی و معماری، گروه سازی ها و رده بندی هایی برای متشکل ساختن و در انحصار گرفتن هنر طراحی و حرفۀ بنائی انجام پذیرفت که با اسرار و رموزی توام بود.

بنایان و هنرمندان بدرجات مختلف از قبیل کاشیکاران و سنگتراشان و آجرکاران و مجسمه سازان و غیره تقسیم میشدند و برای شناسایی یکدیگر علامات و رموزی رد و بدل می کردند. لیکن همینکه تعداد آنها فزونی یافت، قوانین و مقرراتی نیز وضع نمودند و اتحادیه هایی بوجود آوردند تا پاسخگوی نیازمندیهای صنفی آنان باشد.

در اغلب شهرهای اروپایی آن زمان، دستجاتی مربوط به هنر بنائی و طراحی وجود داشت و بنایان و طراحان که از شهری به شهر دیگر میرفتند با بکار بردن علائم و رموزی یکدیگر را شناسایی میکردند.

میان شش یا هفت گروه که بطریق فوق تشکیل میشد یا گروه وجود داشت، رهبری سایر دستجات را برعهده می گرفت. اعضای آن گروه را «استاد بنا» مینامیدند. استاد بنایان، از شهر و دیاری به شهر و دیار دگر، آزادانه سفر میکردند و به همین سبب به استاد بنایان آزاد مشهور شدند.

معماران و مجسمه سازان و نقاشان و کاشیکاران و سایر هنرمندان اغلب سواد نداشتند. با اینحال ظاهرا به علوم فیزیک و شیمی و ریاضیات ترسیمی آشنایی داشتند و همین ها بودند که بیش از یکهزار و پانصد کلیسا و خانقاه و صومعه و قلعه و برج و بارو بنا نهادند که شاید معروفترین آنها صومعۀ «سن دنیس» است که در سال 1140 میلادی در شهر پاریس ساخته شد.

مقارن همین ایام در کشور انگلیس نیز کوشش های بسزائی برای ایجاد چند کلیسای بزرگ آغاز گردید. هزینۀ ساختمان کلیساها از محل گردآوری اعانۀ تآمین میشد و برای این منظور یکی از استاد بنایان به سمت« استاد بزرگ » برگزیده شد تا در امر جمع آوری اعانه و انتخاب هنرمندان کارآزموده و واگذاری کاری که در خور آنان بود نظارت نماید.

«استاد بزرگ» عده ای از بنایان آزاد را که در سراسر قارۀ اروپا پراکنده بودند و در ساختن ابنیۀ مذهبی و تاریخی دست داشتند به انگلیس فرا خواند و برای سکنای آنها، محل هایی بنام «لژ» یا محل سکنی تخصیص داد و به امر استاد بزرگ، یکی از استاد بنّایان به عنوان مسئول یا رئیس لژ برگزیده شد.

وظیفۀ اصلی رئیس لژ پذیرفتن شاگرد بنا و کودک بنا و آموزش آنان به رموز و شگرد حرفۀ بنایی و معماری و انجام دستورات استاد بزرگ بود.

استاد بزرگ یا بزرگ استاد نقش رئیس پروژه ها را ایفا میکرد و در تخصص و هنر سرآمد سایرین بود.

لژ بمنزلۀ کارگاه و مدرسه تلقی میشد و محل نگاهداری آلات و ادوات و ابزار و لوازم و وسایل کار بنایان از قبیل تراز و شاقول و گونیا و غیره بود. بعلاوه، در مجاورت لژ ساختمان دیگری نیز وجود داشت که محل تهیۀ نقشه و تدارک مدل ساختمان محسوب میشد.

در انجام کارهای ساختمانی از کارگران معمولی غیرمتخصص که به مزد ناچیز قانع بودند نیز استفاده میشد لیکن آنان اجازه نداشتند از رموز و فنون طراحی و معماری که مختص بنایان و استاد بنایان آزاد بود آگاهی یابند.

هنگامی که کار ساختمان پایان می یافت، لژ نیز منحل میشد و بنایان و هنرمندان برای شروع کار تازه به محل دیگر کوچ میکردند.

شش یا هفت قرن این روش در ساختمان آثار هنری بنایان آزاد در اروپا ادامه داشت تا در اواسط قرن چهاردهم میلادی در ایالت «یورک»، پنجاه کیلومتری لندن، وقتی ساختمان کلیسای بزرگ«یورک» پایان یافت، برخلاف سنت معمول، لژی که در ساختمان کلیسا دست داشت منحل نگردید … و بدین منوال «اولین لژ ثابت فراماسونری بنایان آزاد» در ایالت یورک کشور انگلیس بنیانگذاری شد. در نتیجه برای نخستین بار «لژ» بنایان آزاد از صورت محل اجتماع موقت هنرمندان و بنایان آزاد و کارگران حرفه ای خارج شد و بصورت محل دائمی درآمد.

درسال    1350 میلادی، قانون و دستورات مربوط به نخستین لژ بنایان آزاد پذیرفته شده برشتۀ تحریر درآمد و به ثبت رسید و سپس در فاصلۀ بین سالهای 1350 تا 1410 میلادی قانون اساسی فراماسونری بنام «ریجیوس مانسکریپت» نوشته شد. این مدرک تاریخی کهنسالترین مدرک موجود در فراماسونری مدرن بشمار می آید. لژهائی که از آن تاریخ به بعد، یا بتدریج و یا بطور دائم تشکیل میشد، محل تدریس فلسفه و اصول برادری و برابری بود و بسیاری از بنایان آزاد و حرفه ای نیز که در سراسر اروپا متفرق بودند به لژهای دائمی پیوستند.

در دهۀ اول قرن هجدهم میلادی، کم و بیش حدود دویست لژ بطریق فوق در انگلیس تاسیس شد که عضویت بعضی از آنها اختصاص به فراماسونهای حرفه ای داشت و برخی دگر از فراماسونهای مجازی بودند. تعدادی از لژها نیز از هر دو گروه ترکیب شده بود.

در سال 1717 میلادی چند لژ اجتماع کردند و تحت عنوان«اتحاد فراماسونها» لژ بزرگ لندن را بنیانگذاری نمودند. از بد و پیدایش، فراماسنها مردمانی مذهبی بودند که به کلیسای کاتولیک تعلق داشتند، پس از تاسیس لژ بزرگ لندن، سایر شعبات مسیحیت به عضویت لژها پذیرفته شدند و سپس بتدریج مساله مذهب در لژها حل و شرط عضویت ایمان به خداوند قرار داده شد. با اینحال چون در مذهب کاتولیکی اقرار از ارکان اصلی محسوب میشود و برعکس در فراماسونری اقرار برخلاف اصول و عقاید و معتقدات است، کاتولیکهای متعصب از عضویت در لژهای فراماسونری رویگردان هستند.

لژهای فراماسونری محل عبادت نیست و یک فراماسون به مذهب ویژۀ خود که به آن معتقد است، بستگی دارد. هنگام تشریفات ورود هیچگونه آزمایش مذهبی از داوطلبان بعمل نمی آید و تنها اثری که از مذهب دیده میشود، کتاب آسمانی داوطلب است که در بالای محراب قرار داده میشود.

مباحث سیاسی و مذهبی در لژ مجاز نیست و فراماسونها در انتخاب راه و روش سیاسی و اعتقادات دینی خود از آزادی کامل برخوردار می باشند.

اصول برادری و برابری و تعاون در سرلوحۀ مرام فراماسونها قرار دارد.