نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD

سرطان پانکراس: 

پانکراس، غده‌ای گلابی شکل به طول حدود ۱۵ سانتیمتر (شش اینچ) در شکم است و توسط معده، روده کوچک، کبد، طحال و کیسه صفرا احاطه شده است. آنزیم‌هایی که لوزالمعده تولید می کند به هضم غذا و هورمون های پانکراس به کنترل قند خون ما کمک می کند.

سرطان پانکراس چیست؟

سرطان به رشد خارج از کنترل سلول‌های بدن گفته می شود. به طور معمول برای تشکیل سلول‌های جدید، در صورت نیاز بدن، سلول‌ها تقسیم می‌شوند. سلول‌های پیر می‌میرند و سلول‌های جدید جای آن‌ها را می‌گیرند. گاهی اوقات این روند دچار اختلال می شود. در این صورت، بدون نیاز بدن، سلول‌های جدید تشکیل می‌شوند یا سلول‌های قدیمی نمی‌میرند. این تجمع سلول‌های اضافی، توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهد.

رشد و تقسیم بدون کنترل سلول‌های غیرطبیعی در پانکراس، منجر به تشکیل توده و سرطان در آن می شود. این سرطان دوازدهمین سرطان شایع در سراسر جهان است. شایع‌ترین نوع سرطان لوزالمعده، از سلول‌های پوشاننده مجاری خروجی آنزیم‌های گوارشی از پانکراس تشکیل می شود (آدنوکارسینوم مجرای پانکراس).

سرطان در سلول‌های تولیدکننده هورمون یا سلول‌های عصبی غدد پانکراس کمتر شایع است. این نوع سرطان، تومورهای نورواندوکرین پانکراس و تومورهای غدد درون‌ریز پانکراس هستند. سرطان لوزالمعده به ندرت در مراحل اولیه که قابل درمان است، تشخیص داده می شود؛ چراکه اغلب تا زمانی که به سایر اندام‌ها سرایت نکرده باشد، علائمی ایجاد نمی‌کند.

علائم و نشانه‌های سرطان پانکراس:

علائم و نشانه‌های سرطان پانکراس اغلب تا زمانی که بیماری پیشرفت نکرده باشد، ظاهر نمی شود.

این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

دل‌درد با انتشار به پشت، از دست دادن اشتها یا کاهش وزن ناخواسته، زرد شدن پوست و سفیدی چشم (یرقان)، مدفوع روشن، ادرار تیره، خارش پوست، ابتلا به دیابت یا از کنترل خارج شدن دیابت، تشکیل نابجای لخته خون و خستگی مفرط.

چه عاملی باعث سرطان پانکراس می شود؟

علت دقیق سرطان پانکراس مشخص نیست. پزشکان عواملی را شناسایی کرده‌اند که ممکن است خطر ابتلا به این نوع سرطان را افزایش دهد، از جمله سیگار کشیدن و داشتن بعضی زمینه‌های ارثی.

عوامل خطر سرطان پانکراس:

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند، عبارتند از:

سیگار کشیدن، دیابت، التهاب مزمن پانکراس (پانکراتیت مزمن)، سابقه خانوادگی ابتلا به بعضی سندرم‌های ژنتیکی که می‌توانند خطر ابتلا به سرطان پانکراس را افزایش دهند، سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پانکراس، چاقی، رژیم غذایی سرشار از گوشت قرمز و فرآوری شده، سن (سرطان پانکراس بیشتر پس از ۶۵ سالگی تشخیص داده می شود).

یک مطالعه بزرگ نشان داده است که ترکیب سیگار کشیدن، دیابت طولانی مدت و رژیم غذایی نامناسب، خطر ابتلا به سرطان پانکراس را بیش از خطر هر یک از این عوامل به تنهایی افزایش می‌دهد.

پیشگیری از سرطان پانکراس

با رعایت موارد زیر می‌توانیم خطر ابتلا به سرطان پانکراس را کاهش دهیم:

ترک سیگار:

در صورت استعمال سیگار باید سعی کنیم آن را ترک کنیم. می‌‌توانیم با پزشک خود در مورد راه کارهای کمک‌کننده، از جمله گروه‌های حمایتی، داروها و درمان جایگزین نیکوتین صحبت کنیم.

تناسب اندام:

اگر وزن مناسبی داریم باید برای حفظ آن تلاش کنیم و در صورت اضافه وزن یا چاقی، برنامه‌ای برای کاهش وزن آهسته و پیوسته در نظر بگیریم. ورزش روزانه همراه با یک رژیم غذایی غنی از سبزی‌ها، میوه‌ها و غلات کامل به کاهش وزن کمک می‌کند.

رژیم غذایی سالم:

رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها و سبزیجات و غلات کامل ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سرطان کمک کند.

مشورت با پزشک:

در صورت داشتن سابقه خانوادگی سرطان لوزالمعده بهتر است با یک مشاور ژنتیک مشورت نماییم. پزشک می‌تواند با بررسی سابقه خانوادگی، لزوم انجام آزمایش ژنتیک برای بررسی خطر ابتلا به سرطان پانکراس یا سایر سرطان‌ها را مشخص نماید.

سرطان پانکراس چگونه تشخیص داده می شود؟

لوزالمعده در عمق شکم قرار دارد، بنابراین مشاهده یا لمس تومور به کمک معاینه فیزیکی کار ساده‌ای نیست. همچنین، علائم سرطان پانکراس همیشه واضح نیستند و معمولا به مرور و با گذشت زمان ایجاد می‌شوند. پزشک ممکن است از چندین آزمایش برای تشخیص استفاده نماید، اما هیچ آزمایش استانداردی برای تشخیص سرطان پانکراس وجود ندارد. این موضوع تشخیص را پیچیده‌تر می‌کند. در صورت وجود علائم سرطان لوزالمعده، پزشک معمولا موارد زیر را انجام می‌دهد:

بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی، معاینه فیزیکی، درخواست انجام آزمایش خون، ادرار و مدفوع، درخواست انجام بررسی‌های تصویربرداری، مانند سونوگرافی، اسکن توموگرافی کامپیوتری، اسکن یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی، انجام نمونه‌برداری بافتی (بیوپسی)

عوارض سرطان پانکراس

با پیشرفت سرطان لوزالمعده، ممکن است عوارض زیر بروز کنند:

کاهش وزن:

بعضی عوامل ممکن است باعث کاهش وزن در مبتلایان به سرطان پانکراس شود. کاهش وزن ممکن است به دلایل زیر باشد:

سوخت و ساز بالای سلول‌های سرطانی، تهوع و استفراغ ناشی از درمان یا فشار تومور به معده، اختلال در هضم و جذب مواد مغذی به علت عدم ترشح کافی شیره گوارشی از لوزالمعده

زردی:

سرطان پانکراس با مسدود کردن مجرای صفراوی کبد می‌تواند باعث زردی شود. علائم انسداد این مجرا شامل زردی پوست و چشم، تیره شدن ادرار و مدفوع کم‌رنگ است.

درد:

تومور در حال رشد ممکن است با فشار بر روی اعصاب شکم، باعث درد شدید شود. پرتودرمانی و شیمی‌درمانی ممکن است با کند کردن رشد تومور، باعث تسکین درد شود.

انسداد روده:

رشد سرطان پانکراس ممکن است باعث فشار به قسمت اول روده باریک (دوازدهه یا اثنی عشر) و مسدود شدن روده شود.

پزشک ممکن است با قرار دادن یک لوله (استنت) در روده کوچک، آن را باز نگه دارد.

ادامه دارد…