نویسنده: بدرالدین نجمی، روانشناس

Nbbn1392@gmail.com

سبب شناسی افسردگی: 

شواهد قابل توجهی مبنی بر تأثیر عوامل زیستی و ژنتیکی برای شروع و گسترش افسردگی در دست است. با این حال باید توجه داشت که این عوامل تعیین کننده اصلی نیستند. بسیاری از افراد با پیشینۀ خانوادگی افسردگی، افسرده نمی شوند و بسیاری از موارد افسردگی در خانواده هایی دیده می شوند که سابقۀ خانوادگی شناخته شده ای از افسردگی وجود ندارد. برخی شواهد نشان می دهد که سطح درگیری و کشمکش در خانواده در تعامل با عوامل ژنتیکی در بروز افسردگی نوجوان مؤثر است. بنابراین، در عین حال که فرض نقش علّی و تقدم فرآیندهای زیستی یا شیمی اعصاب در بروز مشکلات افسردگی اغواکننده است، اما شواهد تنها حاکی از وجود ارتباط است که مانع از نتیجه گیری قطعی و علّی در مورد اهمیت سبب شناسی عوامل زیستی می شود. همچنین محتمل است که تغییرات فیزیولوژیک مشاهده شده ناشی از دوره های افسردگی باشد، یا اینکه عامل سومی (مانند استرس بین فردی) باعث تغییرات فیزیولوژیک و نشانه های هیجانی/روانی می شود. وجود الگوهای افسرده وار و نیز ترویج نگرش ها، افکار و طرحواره های افسرده کننده، ناتوانی در مقابلۀ مؤثر با فشارهای زندگی ضعفهای بنیادین شخصیت مثل ضعف در شکل گیری حرمت نفس و… نیز از جمله عوامل روان شناختی مؤثر در پدیدایی افسردگی به شمار می رود. 

درمان های رایج برای افسردگی: 

رواندرمانی یکی از شیوه های رایج مداخله برای بهبود اختلالات روانی دوران نوجوانی است که در این سن به علت تضاد آراء در مورد مصرف داروهای اعصاب و روان، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. شاید وسیع ترین رویکرد مورد تحقیق برای درمان افسردگی، درمان شناختی- رفتاری یا CBT  باشد. بر اساس این مدل، افسردگی در پاسخ به افکار ناکارآمد و خودکار منفی یا بدبینانه در مورد خود، دیگران یا محیط و آینده به وجود می آید. اگرچه معمولاً چنین فردی نسبت به داشتن افکار خودکار خود ناآگاه است، ولی با این حال دچار نشانه های افسردگی می شود. با ظهور نشانه های افسردگی، فرد تنها به عقاید منفی و بدبینانه باور ندارد ولی همچنین ممکن است به شیوه هایی رفتار کند که به پایداری این نشانه ها کمک نماید. مثلاً یک فرد افسرده ممکن است با کناره گیری از دیگران خود را از منشاء احتمالی تقویت اجتماعی جدا کند. فرآیندهای درمان شناختی برای کمک به آگاهی بیشتر افراد افسرده از افکار خودکار ناکارآمد خود، طراحی شده است تا بدین طریق بتوانند آنها را با افکار واقعی تر جایگزین و ارزشیابی مجدد کنند.

اخیراً درمانگران شناختی-رفتاری رویکردهایی را بر اساس آگاهی عمیق ذهنی  وارد درمان افسردگی نموده اند. در این رویکرد به منظور کمک به فرد افسرده برای جدایی و دوری او از تفکر منفی اش، تکنیک های مراقبه آموزش داده می شود. افراد افسرده به جای کشمکش با افکار منفی تشویق می شوند آنها را بپذیرند. آنها نباید با این افکار به عنوان نمایندگان درست واقعیت یا راهنماهای قابل اعتماد برای تصمیم گیری و عمل رفتار کنند. اگرچه متخصصان ذهن آگاهی قیاس واضحی به عمل نمی آورند، ولی به نظر می رسد که این رویکرد با دیدن خود به عنوان یک سازۀ چندرویه ای  قابل مقایسه باشد. افراد با تجربۀ ذهن آگاهی نسبت به یک رویه از خود که می توانند خود را حین ورود به تفکر و رفتار افسردگی مشاهده کنند، آگاه می شوند و با انجام آن، آنها می توانند قسمتی از خود را از درگیر شدن با افسردگی نجات دهند. بنابراین، آنها با کمک بیشتر به رویۀ آزاد از افسردگی خود، می توانند راه هایی را جهت تقویت صدا و تأثیر آن بر زندگی شان کشف کنند. 

اگرچه درمان های بین شخصی  نسبت به درمان شناختی شهرت کمتری دارد ولی رویکرد دیگری است که در پژوهش های تجربی در درمان افسردگی نوجوان مؤثر شناخته شده است. در این رویکرد که جزو درمان های کوتاه مدت به شمار می رود تمرکز اصلی بر ساختار، زمینه و مهارتهای بین شخصی است. باور بر این است که مشکل فرد به روابط با دیگران برمی گردد. تمرکز درمان بین شخصی بر عملکرد اجتماعی، حل مسئله و آموزش مهارت ها در حل کشمکش های بین شخصی و کاهش کناره گیری اجتماعی است. درمان بین شخصی برای نوجوانان نیز وجود اندوه و مشکل حل نشدۀ سازگار با تغییرات نقش اجتماعی مرتبط با نوجوان را ارزیابی و مورد توجه قرار می دهد. 

اگرچه دارودرمانی به طور فراوان در درمان افسردگی استفاده می شود ولی توجه به این مسئله حائز اهمیت است که استفاده از دارودرمانی برای نوجوانان بحث برانگیز بوده است. در حالی که حجم وسیعی از شواهد مبنی بر حمایت از سودمندی داروهای روان پزشکی برای درمان افسردگی در بزرگسالان وجود دارد، ولی شواهد بسیار اندکی مبنی بر  سودمندی داروها برای کودکان و نوجوانان وجود دارد. همچنین گزارش های زیادی مبنی بر افزایش خودکشی در میان نوجوانانی که انواع خاصی از ضدافسردگی ها را استفاده می کنند وجود داشته است، این در حالی است که سایر محققان استدلال کرده اند که در ذکر این خطرات غلو شده است.

هم درمان شناختی- رفتاری (CBT) و هم درمان بین شخصی برای درمان افسردگی نوجوان، با شواهد تجربیِ حاکی از سودمندی آنها پشتیبانی می شوند. با این حال باید در نظر داشت که درصد قابل توجهی از افراد (۴۰ درصد) درمان شده با CBT بهبودی نمی یابند. از این جهت نه تنها باید در جستجوی شیوه های درمانی مکمل و اثربخش بود بلکه با فرض اهمیت پویش های خانواده در پایداری افسردگی نوجوان باید شیوه های تضمین شدۀ درمان مبتنی بر خانواده را در نظر داشت. به ویژه که برای تأثیر درمان خانواده در درمان افسردگی در نوجوان، پشتوانه هایی از شواهد تجربی وجود دارد.

ادامه دارد…