نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD

سرطان کولورکتال: دستگاه گوارش از مری، معده، روده ‌باریک و روده بزرگ تشکیل شده است. روده بزرگ از انتهای روده باریک شروع شده و به مقعد ختم می‌شود. مقعد همان دهانه روده بزرگ است که به خارج از بدن منتهی می‌شود. کولون اسم دیگر روده بزرگ است. زمانی که سلول‌های بدخیم یا سرطانی در روده بزرگ تشکیل شوند، سرطان ایجاد می‌شود. سرطان روده بزرگ به نام‌های سرطان کولون، سرطان کولون و رکتوم یا سرطان کولورکتال هم موسوم است.

آناتومی و فیزیولوژی روده بزرگ: روده بزرگ یا فراخ‌روده بخشی از لوله گوارش محسوب می شود که در میان روده باریک و مخرج قرار گرفته و شامل کورروده و پس‌روده یا کولون و راست‌روده است. طول روده بزرگ حدود یک و نیم متر است و  آب موجود در غذا‌ها و همچنین بخشی از آبی که نوشیده‌ایم، در روده بزرگ بازجذب می‌شود و باعث می‌شود که مدفوع از حالت مایع به حالت جامد تبدیل شود. چون عمل اصلی روده بزرگ هدایت مواد هضم نشده به خارج از بدن است و نقش جذبی مهمی ندارد، روده بزرگ فاقد چین و پرز است. روده بزرگ محل رشد باکتری‌های فراوانی است که به صورت فلور نرمال روده زندگی می‌کنند و بخش عمده گاز مدفوع، حاصل فعالیت آن‌ها است.

سلول‌های موجود در لایه مخاطی کولون، موکوس ترشح می‌کنند تا با لغزنده ساختن سطح مخاط به دفع مواد کمک کنند. هنگامی که مدفوع به راست‌روده می‌رسد، بر اثر انقباضات واکنشی که در راست‌روده ایجاد می‌شود و ماهیچه‌های بندآورنده دریچه یا اسفنگتر مقعد را شل می‌کند، در نتیجه احساس دفع مدفوع به شخص دست می‌دهد. اسفنگتر‌های مقعد، ماهیچه‌های حلقوی شکلی هستند که کنترل باز شدن و بسته شدن مقعد را در اختیار دارند. معمولاً حدود یک تا سه روز طول می‌کشد که غذا از دهان به مقعد برسد.

دید کلی از روده بزرگ:

• چین‌های مقعدی و پرز در روده بزرگ دیده نمی‌شوند.

• روده بزرگ به طول ۱.۴ تا ۱.۸ متر، از انتهای روده باریک شروع شده و به مجرای مقعد ختم می‌شود.

•  ابتدای روده بزرگ که در ارتباط با ایلئوم قرار دارد، سکوم یا روده کور نامیده می‌شود.

• قسمتی از روده بزرگ که بین سکوم و آنال کانال قرار دارد، کولون نامیده می‌شود که به سه قسمت کولون مساعد، کولون افقی و کولون نازل، تقسیم می‌گردد.

• کولون نازل در انتها به سیگموئید و رکتوم و نهایتا آنال کانال، ختم می‌شود.

روده بزرگ عمدتا مسئول حذف آب از محتویات روده و آماده کردن ضایعات برای خروج از بدن است؛ بنابراین مهمترین وظایف این بخش از دستگاه گوارش را می‌توان به صورت زیر تعریف کرد: 

آب را جذب می‌کند. ظرف ۲۴ ساعت پس از مصرف غذا، غذا‌ها از روده کوچک به روده بزرگ می‌روند. در این مرحله، بیشتر پروسه گوارشی کامل شده است. یکی از کارکرد‌های اولیه روده بزرگ، این است که آب را جذب کرده و زباله را به شکل مدفوع جامد در آورده و از بدن دفع کند.

ویتامین‌ها را جذب می‌کند. برخی از باکتری‌های مفید که به طور معمول و عادی در روده بزرگ زندگی می‌کنند، نقش مهمی در تجزیه قند‌های هضم نشده و فیبر‌ها به اسید‌های چرب دارند. این باکتری‌های کومنسال همچنین گازی که از متان، سولفید هیدروژن، دی اکسید کربن و گاز‌های دیگر تشکیل شده است را ایجاد می‌کنند. در نتیجه بوی بد متساعد شده از گاز روده نتیجه تجزیه قند‌ها توسط باکتری‌های روده است. باکتری‌های مفید همچنین بسیاری از ویتامین‌های سودمند برای بدن مانند ویتامین ک و بیوتین را جذب بدن می‌کنند.

اسیدیته را کاهش داده و بدن را از عفونت محافظت می‌کند. اسید‌های چرب که توسط باکتری‌ها در روده بزرگ تولید می‌شوند باعث ایجاد محیط اسیدی در روده می‌شوند.  روده بزرگ، محلول قلیایی را تولید می‌کنند که این خاصیت اسیدی را کاهش داده و اسیدیته را در این بخش از دستگاه گوارش متعادل می‌کند. ضمن این که پوشش مخاطی روده بزرگ، به عنوان یک لایه محافظ عمل می‌کند و از جذب باکتری‌های مضر به بدن جلوگیری می‌کند. همین عامل باعث می‌شود که در شرایط عادی احتمال ایجاد عفونت‌ها از باکتری‌های مضر به صفر برسد.

آنتی بادی‌های مهم را تولید می‌کند. یکی از عملکرد‌های این بخش از سیستم گوارش که کمتر شناخته شده است، تولید آنتی بادی‌هایی است که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند. اعتقاد برخی از پزشکان بر این است که آپاندیس ممکن است یکی از تولید کننده‌های اصلی آنتی بادی‌ها در مرحله‌ای از پروسه گوارشی باشد.

عوامل ایجاد سرطان روده بزرگ: سرطان روده بزرگ در اکثر موارد، از پولیپ‌های روده نشأت می‌گیرد که معمولاً علامت بالینی خاصی در بدن ایجاد نمی‌کنند ولی به مرور زمان تبدیل به سرطان می‌شوند. پولیپ‌های روده بزرگ، تكه‌های گوشتی برآمده است كه از پوشش داخلی روده بزرگ نشأت می‌گیرند. فردی که پولیپ روده دارد ممکن است در ظاهر علامت یا ناراحتی خاصی نداشته باشد. اما این پولیپ‌ها در صورت عدم درمان ممکن است به سرطان تبدیل شوند؛ به‌طوری‌که سرطان کولون تقریباً همیشه از پولیپ‌ها یا ضایعه‌های پیش بدخیم روده منشأ می‌گیرد. لذا باید پولیپ‌ها را از کولون خارج کرد تا از پیدایش سرطان جلوگیری شود. معمولا پولیپ‌های روده در همه سنین دیده می‌شوند، اما در سنین بالای ۵۰ سال شایع‌تر بوده و بیشتر می‌توانند خطرآفرین باشند. همچنین بر اساس آمارها تقریباً نیمی از افراد بالای ۷۰ سال ممکن است به پولیپ‌های پیش بدخیم روده مبتلا باشند. البته عوامل زیادی در میزان خطر و بدخیم بودن پولیپ‌ها نقش دارند. به‌طور مثال هر چقدر اندازه پولیپ‌ها بزرگ‌تر و تعداد آن‌ها بیشتر باشد، میزان خطر بدخیمی آن‌ها هم بیشتر می‌شود.

 علائم سرطان روده بزرگ: باید به خاطر داشته باشید که پولیپ‌ها و حتی سرطان کولون در مراحل اولیه پیدایش خود ممکن است علامت جدی و نشانه نگران‌کننده‌ای ایجاد نکنند و بیماری به‌طور بی سر و صدا پیش برود. البته نشانه‌هایی وجود دارند که ممکن است در اثر سرطان روده بزرگ ایجاد شوند. 

در صورت مشاهده هر کدام از آن‌ها حتماً باید به پزشک مراجعه کنید. این نشانه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• * خونریزی از مقعد: خون موجود در مدفوع می‌تواند رنگ مدفوع را سیاه کند یا به صورت رگه‌های قرمز رنگ بر سطح مدفوع دیده شود.
• * تغییر در عادات اجابت مزاج که بیش از ۶ هفته مداومت داشته باشد.
• * یبوست یا اسهالی که پس از سن ۴۰ سالگی به وجود آمده و مداومت داشته باشد.
• * کاهش وزن بدن به دلیل ناشناخته در هر سنی
• * کم‌خونی و فقر آهن به دلیل ناشناخته
• * درد و پیچش مبهم و پایدار در ناحیه پایین شکم 

ادامه دارد..