نویسنده: بدرالدین نجمی، روانشناس

Nbbn1392@gmail.com

چه موقع دارو کمک کننده است؟

دلایل زیادی وجود دارد که شاید شما بخواهید دارو را امتحان کنید. بنابه گواهی پژوهشهای معتبر، مصرف دارو به همراه روان درمانی برای نوجوانان، نسبت به کسانی که فقط یکی از این دو را امتحان کرده اند، تأثیر بهتری داشته است. دارو می تواند مثل یک جلیقۀ نجات عمل کند. جلیقۀ نجات به شما کمک می کند روی سطح آب شناور بمانید. اما آن نمی تواند شما را از استخر بیرون کشیده یا به ساحل برساند. شما هستید که این کار را انجام می دهید. دارو نیز، می تواند از شدت اضطراب و ترستان بکاهد تا با استفاده از ابزارها و مهارتهای گفته شده موفقیت شما بیشتر، و چرخه نگرانی تان کندتر گردد.

اگر روان درمانی را امتحان کرده اید و مهارتهایی که روانشناس تان به شما آموخته است را تکرار کرده اید، ولی هنوز احساس نگرانی زیادی می کنید، ممکن است نیازمند دارو باشید. البته تشخیص این موضوع بر عهدۀ درمانگر شما است. اگر شما خیلی جدی روی روان درمانی خود کار کرده اید ولی گاهی اوقات احساس می کنید “یک قدم به جلو، دو قدم به عقب” می گذارید ممکن است نیازمند دارو باشید. اگر با مدرسه رفتن و ماندن در کلاس مشکل دارید چون احساس می کنید خیلی مضطرب و هراسان  هستید، اگر افسرده اید یا دچار موارد دیگری مثل  بیش فعالی(اختلال ADHD) هستید، و حس و حالتان مانع از انجام امور و تکالیف روزمره می شود ممکن است برای کمک به گذراندن این دوره سخت نیازمند دارو باشید. پس موضوع را مانند سمانه در نمونۀ زیر با درمانگر خود در میان بگذارید.  

من پیشرفت قابل توجهی در رویارویی با ترسم از میکروب داشته ام، اما روان درمانگرم معتقد است برای پیشرفت بیشتر لازم است دارو به برنامه من اضافه شود. وقتی او به دارو اشاره کرد من نگران شدم که شاید او فکر می کند من به اندازه کافی سعی نکرده ام. اما من سعی کرده بودم! و به همین دلیل ابتدا در پاسخ به او گفتم نه. به علاوه من واقعاً می خواستم همۀ کار را خودم به تنهایی انجام دهم و نمی خواستم با دارو تقلب کنم. روان درمانگرم با من در مورد اینکه چرا دارو مصرف کردن، تقلب نیست صحبت کرد و دلایلی مبنی براینکه چگونه افزودن دارو به برنامۀ درمانی من می تواند مؤثر واقع شود و منجر به موفقیت بیشتر در مهار نمودن ذهن مضطربم گردد ارائه نمود. به این نتیجه رسیدم که دلیلی برای عدم مصرف دارو وجود ندارد، بنابراین شروع  به مصرف دارو کردم. شما می دانید چه شد؟ بعد از یکی دو ماه، بهتر شدم. ترکیب دارو و روان درمان برای من واقعاً مؤثر بود.      سمانه، ۱۷ ساله

 تصورات غلط رایج در مورد  داروها

تصمیم گیری راجع به امتحان دارو کار بزرگی است. مصرف دارو، مزایا و معایبی دارد. معایبی مثل عوارض جانبی و خطراتی که برای سلامتی  دارد. گاهی اوقات نوجوانان، به دلیل باورهای نادرستی که دارند نمی خواهند دارو را امتحان کنند. من این باورها را تصورات غلط دارویی می نامم. بعضی بچه ها ممکن است فکر کنند:

• * استفاده از دارو به این معناست که من شکست خورده ام.
• * استفاده از دارو به این معناست که من تحت کنترل نیستم.        
• * استفاده از دارو یعنی من ضعیف هستم.        
• * استفاده از دارو باعث می شود احساس کنم غیرعادی هستم.        
• * استفاده از دارو شخصیت مرا تغییر می دهد.        
• * استفاده از دارو کمکی نخواهد کرد. 
• * و یا استفاده از دارو مادم العمر خواهد بود.

هیچکدام از اینها درست نیست. بیایید با هم ببینیم درست و نادرست چیست. 

– استفاده از دارو یعنی من شکست خورده ام .برخی از نوجوانان فکر می کنند استفاده از دارو به این معناست که آنها در روان درمانی یا مهار نگرانی های خود شکست خورده اند. در حالی که چنین نیست. اگر با یک روان درمانگر ملاقات کرده اید و یا آنچه را تاکنون آموخته اید انجام داده اید، می فهمید که شما برای غلبه بر اضطراب و ترستان سخت تلاش کرده اید. یادگیری مهار اضطراب و نگرانی تان، به معنی بردن یا باختن، موفقیت یا شکست نیست. این، تصمیم گیری راجع به  بهترین کاری است که در وضعیتی خاص انجام می دهید و آنگاه پذیرفتن نوع درست کمک که باعث می شود حال شما بهتر شود. 

از خود بپرسید اگر بهترین دوست من دارو مصرف کند، آیا او یک شکست خورده است؟ یا او یک بازندۀ کامل هست؟ به نظر من نه، این طور نیست. در این شرایط شما از او بیشتر حمایت می کنید و متوجه می شوید که موقعیت سختی داشته و واقعاً خوشحال می شوید که او قصد داشته از چیزی استفاده کند که ممکن است احساس بهتری به او بدهد و حالش بهتر شود. حتی شاید او را به خاطر شجاعتش تحسین کنید. بنابراین اگر تصمیم گرفتید از دارو استفاده کنید، به یاد داشته باشید به این معنا نیست که شکست خورده اید. بلکه به معنای تصمیم جدی شما برای بهتر شدن است و اینکه قصد دارید تمام مواردی را که پزشک و رواندرمانگرتان معتقدند می تواند برای عملی کردن اهدافتان به شما کمک کند، در نظر بگیرید. 

– استفاده از دارو به این معناست که من تحت کنترل نیستم. از آنجا که گاهی اوقات نوجوانان نگرانند دارو باعث از دست دادن کنترل آنها شود، تمایلی به مصرف آن نشان نمی دهند. اگر چنین تصور غلط دارویی را شنیدید ممکن است از خود بپرسید،” کنترل چه چیزی را از دست بدهم؟” اگر نگران هستید که کنترل و مهار جسمتان را از دست بدهید، بدانید که دارو باعث می شود احساس کنید بدنتان بیشتر تحت کنترل است نه کمتر. اکثر اوقات اضطراب است که باعث می شود ما احساس کنیم جسم مان خارج از کنترل است. اگر همانطور که پزشک انتظار دارد، دارو اضطراب شما را کاهش دهد، بنابراین شما احساس می کنید بیشتر تحت کنترل هستید نه کمتر. میلیونها انسانی که دارو مصرف می کنند شاهدی بر این ادعا هستند. یقیناً اگر همۀ آنها  از کنترل خارج بودند، چنین چیزی به گوش من یا همکارانم می رسید. 

– مصرف دارو یعنی من ضعیف هستم. اکثر اوقات، نوجوانان به این دلیل نمی خواهند دارو مصرف کنند که فکر می کنند، دارو یک عامل کمکی است و به این معناست که آنها دارند تقلب می کنند. آنها معتقدند که باید به تنهایی اضطراب و نگرانی خود را مهار کنند و اگر دارو مصرف کنند به معنای ضعف آنها است. این یک حقیقت است. گه گاه همۀ ما از چیزهایی برای یادگیری بهتر استفاده می کنیم. به زمانی فکر کنید که برای اولین بار می خواستید دوچرخه سواری یاد بگیرید. احتمالاً برای اینکه سقوط نکنید از چرخ های کمکی استفاده کرده اید، تا بتوانید رکاب زدن، راندن و حفظ تعادل روی دوچرخه را یاد بگیرید. اولین باری که شنا کردن را یاد گرفتید، احتمالاً از تیوب شناور استفاده کرده اید تا سرتان را بالای آب نگه دارد. آیا چرخهای کمکی به شما کمک کرد تا در طول پارکینگ رکاب  بزنید؟ آیا کمربند ایمنی، شما را در استخر جلو برد؟ البته که نه! شما آن کارها را انجام دادید. نه چرخهای کمکی، و نه کمربند. شما احتمالاً می توانید مثالهای مشابه زیادی بیاورید که چطور مردم برای یادگیری بهتر یک مهارت یا  کمی آسان تر کردن کارها از چیزی کمک می گیرند. تقریباً دارو شبیه چرخهای کمکی و کمربند ایمنی است که به شما کمک می کند تا هنگام یادگیری نحوۀ مهار اضطراب و نگرانی در کنار استفاده از ابزارهای آرام ساز جسم و ذهن نام برده شده، یا ابزارهایی که طی روان درمانی فرا می گیرید، کارها کمی آسان تر شود.

– استفاده از دارو باعث می شود احساس کنم غیرعادی هستم .گاهی نوجوانان نگران هستند که شاید دارو در آنها تغییرات اساسی ایجاد کند یا احساس غیرعادی یا متفاوت بودن به آنها دست دهد. درست است. اگر دارو اثر کند باعث می شود شما احساس متفاوتی داشته باشید یا حتی متفاوت رفتار کنید. اما به این دلیل است که احساس اضطراب کمتری دارید و رفتارتان با ترس کمتری همراه است. داشتن اضطراب کمتر ممکن است احساس غیرعادی بودن به شما بدهد. اگر شما سالها دچار اضطراب بوده اید و حالا احساس آرامش می کنید، این می تواند یک تجربۀ غریب  باشد. اگرچه بعضی از عوارض جانبی ممکن است احساس متفاوتی ایجاد کند ولی بیشتر این موارد در طول چند هفته اول مصرف دارو از بین خواهد رفت.

– استفاده از دارو شخصیت مرا تغییر می دهد. شاید صحبت در این مورد سخت باشد ولی بعضی نوجوانان نگرانند که مصرف دارو شخصیت آنها را تغییر می دهد. آنها نگران هستند که دارو باعث شود کمتر شوخ طبع، خلاق  یا باهوش باشند. این یک تصور غلط بزرگ راجع به دارو است. به زمانهایی فکر کنید که مضطرب نیستید. در این حالت شما آرام، بااستعداد و بی پروا هستید. این خصوصیات نیز بخشهایی از شخصیت شما هستند. اضطراب این بخشهای وجودی شما را بیشتر از آنچه بخواهید، پنهان نگاه داشته است. دارو نمی خواهد شخصیتتان را تغییر دهد. برعکس، باعث می شود اضطراب از سر راه برداشته شود تا بخش های پنهان وجودتان آشکار گردد. 

– دارو کمکی نمی کند. یکی دیگر از تصورات غلط دارویی رایج در میان نوجوانان این است که دارو بی اثر است. گزارش بیشتر نوجوانان حکایت از اثربخشی دارو دارد. برای بعضی کمک زیادی می کند و برای بعضی کمتر. پرسش اصلی، واقعی وخوب این است که بپرسید: آیا دارو کمکی می کند؟ پزشک، والدین و حتی خود شما تا وقتی امتحان نکرده اید، جواب این سوال را نمی دانید. تصور غلط سودمند نبودن دارو مانع پاسخ شما به این پرسش می شود. گاهی اوقات شما به این تصور غلط معتقدید چون،  ناامید و افسرده هستید و فکر می کنید خیلی کارها در مورد شما بی اثر است. اگر دلیل  این است، بدانید که واقعاً دارو می تواند اوضاع را برایتان دگرگون کند. و باز هم برای فهمیدن آن هیچ راهی وجود ندارد مگر امتحان کردن آن. پزشک، روان درمانگر و والدینتان می توانند شما را در مورد شانس مفید بودن داروها، امیدوارتر کنند. با آنها صحبت کنید و ببینید چه می گویند. 

– و نهایتاً اینکه استفاده از دارو مادم العمر خواهد بود. بسیاری از افراد جامعه حتی بزرگسالان تحصیل کرده ممکن است بر این باور باشند که اگر شروع به مصرف دارو کنند، مجبورند برای همیشه دارو مصرف کنند و یا به عبارتی وابسته به دارو می شوند. بهتر است بدانیم که اولاً نوع اختلال یا بیماری که مصرف دارو را ضروری می کند مهم است و ثانیاً شیوۀ مصرف و مدیریت درمان دارویی و درمانهای جانبی به کار گرفته شده. درمانهای منقطع، پراکنده و نادرست، خوددرمانی و عدم مراجعۀ به موقع به متخصص و توسل صِرف به درمان دارویی می تواند از جمله عوامل مرتبط با طولانی شدن زمان مصرف دارو باشد.    

ادامه دارد…