نویسنده : محمد حسین خیرخواه
مقدمه
در این روزها، هیچ یک از جنبه‌های زندگی انسان مانند گذشته نیست. مقصود از واژه گذشته، نه یک قرن یا پنجاه سال، بلکه حدودا ده سال گذشته است. حتی گریز به گذشته هم از طریق تکنولوژی، با یک جست و جوی ساده در گوگل و یا مشاهده عکس‌های قدیمی در گوشی هوشمند میسر است.
دیگر برای رفتن به سفر، مراجعه به آژانس مسافرتی لزومی ندارد. اگر اهل طبیعت گردی هستید، خوب می‌دانید که درحضور GPS، استفاده از نقشه تنها از سرعت شما می‌کاهد.
در سایه تکنولوژی، حتما تجربه این را داشته‌اید که برای خرید مایحتاج روزانه تنها از یک اپلیکیشن بر روی گوشی هوشمند خود استفاده کنید. درحالی که مشغول کار خود هستیم، با چند کلیک ساده خرید می‌کنیم، بدون اینکه نیازی به مراجعه حضوری داشته باشیم.
در یک دهه اخیر، به لطف پیشرفت تکنولوژی مفاهیمی مانند پول، اسکناس یا سکه جای خود را به رمزارز، ارز رمزنگاری شده یا ارزدیجیتال داده‌اند. سیر تغییر و تحولاتی که بانک‌ها و نهادهای فعال در حوزه مالی در دهه اخیر تجربه کرده‌اند بسیار سریع اتفاق افتاد.
ورود تکنولوژی بلاک‌چین در حوزه اقتصاد و روی کار آمدن استارت‌آپ‌ها در عرصه‌ای به نام کریپتوکارنسی، هرچند در ابتدا تلنگری کوچک بود و جدی گرفته نشد، اما به سرعت جای خود را میان مردم باز کرد.
محبوبیتی که به سرعت و بدون تلاش نهادی خاص، بدون تمرکز و تبلیغات در چهارچوب یک ایدئولوژی که تنها منحصر به عده کمی است، به‌دست آمد. دنیایی که پس از معرفی بیت‌کوین درسال 2009، حالا به رقیب و جایگزینی برای سلطه بانک‌ها و تبدیل شده است.
پرسش اساسی این است که آیا موفقیت بیت‌کوین ادامه خوهد داشت و یا ستاره اقبال آن به زودی خاموش می‌شود؟
در ادامه این نوشته به بیان مزایا و چالش‌های پیش‌روی بیت‌کوین، به‌عنوان پادشاه دنیای کریپتوکارنسی می‌پردازیم.
یک معرفی کوتاه
بیت‌کوین در سال 2009 توسط ساتوشی ناکاموتو معرفی شد. هویت بنیان‌گذار این پادشاهی هنوز مشخص نیست و کسی نمی‌داند پشت پرده نام ساتوشی ناکاموتو چه کسی (چه کسانی) قرار دارد.
بیت‌کوین به علت بهره‌گیری از تکنولوژی بلاک‌چین ماهیتی غیرمتمرکز دارد. هیچ صندوق و یا نهادی برای نظارت بر تراکنش‌ها وجود ندارد و تمام سازوکار آن براساس پروتکل رمزنگاری عمل می‌کند.
مزایای بیت‌کوین
دور زدن بیت‌کوین غیرممکن است!
همان‌طور که در مقالات گذشته به چیستی تکنولوژی بلاک‌چین اشاره کردیم، گفتیم که این تکنولوژی بر اساس علم ریاضیات، نظم اعداد و علم رمزنگاری بنا شده است. خبری از فرآیندهای طاقت‌فرسای فیزیکی نیست و شخص سومی در این فرآیند‌ها حضور ندارد. بنابراین این حقیقت درمورد بیت‌کوین نیز صادق است و هیچ‌کس امکان دست‌کاری حساب فرد دیگری را ندارد. دور زدن بیت‌کوین و کلاه‌برداری در حوزه پرداخت آن کاملا غیرممکن است.
چیزی به‌نام “سرقت هویت” وجود ندارد
در انجام فرآیندهای بیت‌کوین، تراکنش‌ها با نام مستعار صورت می‌گیرند. یعنی نیازی به استفاده از اطلاعات شخصی برای انجام تراکنش وجود ندارد. همین موضوع، مفهومی به‌نام سرقت هویت را از بازی خارج می‌کند. یکی از برتری‌های بیت‌کوین در برابر کارت‌های اعتباری، همین مزیت است.
تراکنش‌ها برگشت پذیر نیستند
تبادل و انجام تراکنش با استفاده از بیت‌کوین، بین دو طرف تراکنش، به‌صورت آنی صورت می‌گیرد. هیچ شخص سومی برای نظارت یا تسهیل فرآیند تراکنش وجود ندارد. بنابراین پس از تایید تراکنش دیگر امکان برگشت آن وجود ندارد.
کارمزد واسطه معنا ندارد
همان‌طور که بیان شد تراکنش‌های بیت‌کوین مستقیما مابین فرستنده و دریافت‌کننده صورت می‌گیرند. هیچ شخص ثالثی در این بین برای به سرانجام رساندن و یا نظارت بر تراکنش نقشی ندارد تا بابت آن کارمزدی دریافت کند. اما بد نیست تا به‌طور مختصر طرز کار این فرآیند را بیان کنیم.
به طور کلی فرآیند ارسال بیت‌کوین مابین دو طرف تراکنش به‌صورت زیر است:
فرض کنیم کوروش قصد دارد تا 0.5 بیت‌کوین را برای خواهرش آرتمیس ارسال کند.
١-کوروش وارد کیف‌پول دیجیتال خود می‌شود
٢-آدرس کیف‌پول آرتمیس را وارد می‌کند
٣- مقدار بیت‌کوین مدنظر برای ارسال و کارمزد تراکنش را تعیین می‌کند و ارسال را انجام می‌دهد.
(این کارمزد که توسط ارسال کننده تعیین می‌شود، در تایید تراکنش توسط استخراج کننده‌های بیت‌کوین (ماینر) موثر است، زیرا ماینرها تراکنش‌ها را برحسب میزان کارمزدشان اولویت بندی می‌کنند.
۴- کیف‌پول دیجیتالی کوروش با استفاده از کلیدخصوصی تراکنش را امضا می‌کند.
۵- تراکنش توسط مشارکت‌کننده‌های شبکه (Node) تایید می شود.
۶- ماینرها، تراکنش‌ها را در بلاک جدید وارد می‌کنند تا استخراج شود.
٧- استخراج انجام می‌شود.
٨- بیت‌کوین‌های جدید ایجاد می‌شوند.
(بلاک جدید در شبکه توسط ماینری که فرآیند اثبات سهام را انجام می‌دهد منتشر می‌شود.)
٩- مشارکت‌کنندگان شبکه پس از تایید نتیجه، بلاک را تکثیر می‌کنند.
10- آرتمیس نخستین تایید تراکنش را می‌بیند.
١١- تا زمانی که تراکنش کاملا تایید شود، تاییدیه‌های جدید با تولید بلاک‌های جدید انجام می‌شود.
همان‌طور که واضح است، هیچ شخص و یا ناظر واحدی در چرخه تراکنش بیت‌کوین وجود ندارد.
نقد شوندگی ایده‌آل
بیت‌کوین به معنای واقعی به دنیای رمزارزها حکومت می‌کند. همیشه خواهان دارد. حتی در تاریک‌ترین روزهای قیمت بیت‌کوین، این رمزارز یکه‌تاز، باز هم مشتاقان زیادی برای خرید و فروش دارد.
بیت‌کوین مسدود نمی‌شود
هیچ نهاد قدرتمند و یا دولتی توانایی مسدود کردن بیت‌کوین را ندارد. زیرا هیچ هسته مرکزی آن را مدیریت نمی‌کند که امکان جلوگیری از فعالیت آن وجود داشته باشد.
اما یکی از راه‌های پیش‌روی دولت‌ها ممنوعیت استخراج بیت‌کوین است. این کار ممکن است بر روی سختی شبکه و یا قیمت بیت‌کوین در کوتاه مدت تاثیر داشته باشد، اما در طولانی مدت خللی در کار بیت‌کوین ایجاد نمی‌کند. برای مثال اخیرا دولت چین استخراج بیت‌کوین را به علت مصرف زیاد انرژی دستگاه‌های استخراج کننده بیت‌کوین (ماینر) در این کشور ممنوع کرد. برطبق شواهدی که پیداست، علت این تصمیم درخواست وامی بود که دولت چین از بانک جهانی داشت و این بانک شرط لازم برای اهدا وام را، کاهش مصرف انرژی فسیلی توسط دولت چین اعلام کرده بود. سریع‌ترین راه برای دولت چین ممنوعیت استخراج بیت‌کوین بود. نتیجه اتخاذ این تصمیم چیزی جز پراکنده شدن جمعیت ماینرهای چینی به دیگر قسمت‌های جهان نبود. تصمیمی که تاثیری بر کاهش مجموع آلاینده‌های فسیلی در جهان نداشت و ماینینگ بیت‌کوین هم‌چنان مانند گذشته ادامه دارد.
امنیت، محدودیت، ارزشمندی
علاوه‌بر امنیت بسیار زیاد حاکم بر ساز و کار بیت‌کوین، یکی از دلایلی که بیت‌کوین را بسیار ارزشمند کرده است، محدودیتی است که در عرضه دارد. به این‌صورت که مقدار کل بیت‌کوین‌های قابل عرضه ٢١ میلیون واحد است. همین حقیقت که تمام بیت‌کوین‌های در چرخه، محدودیت عرضه دارند آن را بسیار ارزشمند کرده است.
اما این پادشاه دنیای رمزارزها، چه چالش‌هایی پیش‌رو دارد؟ آیا می‌تواند به سلطنت خود ادامه دهد و یا نقص‌هایی هستند که باعث تزلزل آن شوند؟
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بیت‌کوین عدم ثبات در قیمت آن است. معمولا ارزش بیت‌کوین روزانه بین ١ تا ٣ درصد تغییر می‌کند. باتوجه به آمارها این تغییرات اگرچه به طور کلی، نسبت به سال‌های نخست عرضه صعودی بوده است، اما ناگهانی بودن و غیرقابل پیش‌بینی بودن در تغییر قیمت، هم‌چنان یک چالش بزرگ می‌باشد. به عنوان مثال در نوامبر سال 2013 قیمت بین‌کوین بعد از رسیدن به 1,150 دلار تا اواسط دسامبر همان سال به 500 دلار سقوط کرد و برای چهارسال پیاپی، دیگر چنان افزایشی را تجربه نکرد.
همچنین در اواخر سال 2017 بعد از رسیدن به ارزش 19,000 دلار در طول یک سال به ارزش 3,200 دلار رسید!
از دیگر چالش‌های پیش روی پادشاه، قدرت‌گیری دیگر پروژه‌ها مانند اتریوم، پولکادات،کاردانو و… است. به عقیده بسیاری از کارشناسان این پروژه‌ها رقیبی برای بیت‌کوین محسوب نمی‌شوند، در حالی که پتانسیل‌هایی که این پروژه‌ها از خود نشان داده‌اند، خلاف این را ثابت می‌کند.
به‌عنوان مثال، اتریوم مقیاس پذیری بیشتری را نسبت به بیت‌کوین حفظ کرده است. علاوه‌بر اینکه مزایایی مانند قراردادهای هوشمند هم ارائه می‌دهد. از طرفی سرعت پردازش تراکنش‌ها را هم می‌توان به این لیست اضافه کرد که پروژه‌هایی مانند تزوس (Tezos) و (ICP (Internet Computer Project را در این‌رابطه سرآمد کرده است.
از دیگر پروژه‌هایی که به عقیده کارشناسان می‌تواند در آینده از مدعیان اصلی باشد، پولکادات (Polkadot) است. از ویژگی‌های بارز این پروژه می‌توان به مقیاس پذیری، ساختار منعطف و امنیت بسیار بالا اشاره کرد.
سخن پایانی
بی‌شک بیت‌کوین، علاوه‌بر مزایا و ویژگی‌های منحصر به‌فرد خود، در مقایسه با دیگر رمزارزها نواقصی نیز دارد. این حقیقتی است که در مورد هر تکنولوژی صادق است. به‌ویژه تکنولوژی بلاک‌چین و دنیای کریپتوکارنسی که هنوز در اوائل راه خود هستند.
هر سرنوشتی که برای بیت‌کوین رقم بخورد، باید ایمان داشت که هیچ چیزی مانند بیت‌کوین نبوده، نیست و نخواهد آمد.
