آداب فرهنگی و آیین ملی در ایران باستان – قسمت ۲۱

ای وطن ای مادر تاریخ ساز              ای مرا بر خاک تو روی نیاز

ای  کویر تو بهشت جان من               عشق  جاویدان من، ایران من

نویسندگان: سید سعید زمانیه شهری و سونیا سیدالحسینی

فصل سوّم سلسله مقالات ايران باستان (جشن های باستانی)

جشن های ماه مرداد (قسمت دوم) : 

۷) جشن میانه ی تابستان: 

پانزدهم مرداد يا دی به مهر روز، جشن میانه فصل تابستان و زمان گاهنباری بنام «میدیوشم» در اوستایی «میذیوئی شـمـه» به معنای «میانه تابستان». 

۸) زیارت پیر نارکی: 

مهر روز تا ورهرام روز از امردادماه برابر با ۱۶ تا ۲۰ امرداد در گاهشماری ایران است. نیایشگاه «پیر نارکی» در ۵۸ کیلومتری باختر شهر یزد بر دامنه ی کوه بلندی بنام «تجنک» نزدیک «دره زنجیر» یا در نزدیکی تفت، از «دره گیگون» قرار دارد. در باور مردم این مکان پناهگاه عروسی از فرمانروایان پارس به نام «ناز بانو» یا «زربانو» است. «نازبانو» در هنگام حمله ی تازیان، به کوهی در دره ی زنجیر رسیده و خواهان پناه گرفتن در کوه می شود که کوه وی را پناه نمی دهد، از همین روی مردم تا کنون نیز به آن کوه سنگ می زنند او سپس به کوه گیگون می رسد، از کوه می گذرد و در دامنه ی کوه نارکی درخواست یاری از پروردگار می کند، که کوه وی را در خود پناه می دهد و از آنجا چشمه ای روان می شود و بعدها نازبانو در خواب یک بیابان گرد روشن بین نمایان شده و از او می خواهد که بنای نیایشگاه پیر نارکی را بنا کند. مراسمی که در نیایشگاه پیر نارکی برگزار می شود مانند پیرسبز (چکچکو) مفصل نیست و بیشتر جنبه ی گردهمایی فرهنگی را دارد. در این مراسم پس از نیایشی کوتاه و پخش کردن نذوراتی چون آش، آبگوشت و سیروک (نانی شبیه به پیراشکی بزرگ)، از دانش آموزان و دانشجویان ممتاز زرتشتی تجلیل شده و جوایزی به آن ها داده می شود. 

  فردوسی، حکیم طوس، طبیب زبان پارسی – قسمت 20

۹) نخستین روز از «نوروزماه» گیلانی: 

هفدهم مرداد يا سروش روز، نخستین روز از «نوروزماه» گیلانی و آغاز سال نو در تقویم دیلمی است. نام ماه ها در گاهشماری دیلمی عبارتند از:

  • ۱. نوروز ماه
  • ۲. کورچ ماه
  • ۳. اريه ماه
  • ۴. تيرماه
  • ۵. امرداد ماه
  • ۶. شریر ماه
  • ۷. امیر ماه
  • ۸. اول ماه
  • ۹. سیا ماه
  • ۱۰. دیا ماه
  • ۱۱. ورفنه ماه
  • ۱۲. اسفندارمز ماه

۱۰) جشن «می خواره»: 

هجدهم مرداد يا رشن روز، جشن «می خواره» جشن آشامیدن نوشیدنی های گوناگون در عهد باستان است. در تقویم باستانی سغدی برابر است با هجدهمین روز ماه پنجم یا (اشناخندا / اشتاخندا).  جشن «می خواره» در سرزمین «سغد» و «ورا رود» (ماورالنهر) که ابوریحان بیرونی از آن یاد می کند و آن را برابر با هجدهمین روز مردادماه یا «اشناخندا» ی سغدی می داند. با توجه به گفتار بیرونی که ویژگی جشن «می خواره» را نوشیدن عصیر ناب یاد می کند و نیز با توجه به چند شاهد دیگر، می توان گمان داد که یکی از ویژگی های جشن مردادگان، نوشیدن نوشیدنی های خاصی همچو افشره ی گیاه «هوم» و یا آبجو بوده باشد. گیاه مقدس «هوم» و افشره ی آن برای مردمان باستان همواره یک نوشابه ی جاودانی و عامل بی مرگی دانسته می شده است. آنچنان که از منابع هندو همانند «ریگ ودا» برمی آید، این نوشیدنی و نیز جام آن به نام «آمرته» شناخته می شده که به معنای بی مرگی است. همچنین در «ایلیاد» هومر برای شستشوی «آشیل» پهلوان اسطوره ای یونانی از نوشابه ای جاودانی به نام «آمبروسیه» یاد شده است که آن نیز با بی مرگی در پیوند است. 

  آداب فرهنگی و آیین ملی در ایران باستان - قسمت ۶

۱۱) عروج مریم عذرا: 

پانزدهم ماه ناواسارد ارمنی و ماه آب آشوری برابر با ۲۴ امرداد در گاهشماری ایرانی است. جشنی به نام «عید عروج حضرت مریم» در میان ارمنیان و آشوریان ایران و انجام مراسمی به نام «تبرک انگور» یا «خاقوق اورهنگ» است. انگور برای آشوریان، مانند گندم ارزش غذایی بسیاری دارد؛ زیرا از روزگاران قدیم پرورش تاک و گندم، حرفه و شغل اصلی آنان بوده است. به همین دلیل، برای انگور مراسم خاصی به جای می آورند و تا نخستین محصول خود را تبرک نکنند، از آن نمی خورند. آشوری ها، جشن تبرک انگور را در روز «شارادمارتی ماریام»؛ یعنی همان روز درگذشت حضرت مریم، انجام می دهند. آشوری ها در این روز به کلیسا می روند و مراسم مخصوص هر یکشنبه را انجام می دهند و به همراه آن، دعاهای ویژه ی تبرک انگور را می خوانند. پس از ایراد خطبه و آوازها و سرودهای مذهبی که همه به زبان آشوری است، کشیش سه بار بر ظرف محتوی انگور، صلیب رسم می کند و با این کار، انگور متبرک می شود. در پایان مراسم، نان مقدس و نیز مقداری انگور میان شرکت کنندگان در کلیسا تقسیم می شود. ارمنیان نیز این مراسم را که به آن «خاقوق اورهنگ» می گویند، در روز عید حضرت مریم انجام می دهند. در این روز، در کلیسا، ابتدا شاراگان خاصی به نام «پارک سورب خاچی» اجرا می شود و سپس بندهایی از انجیل خوانده می شود. شاراگان را کشیش یا بالاترین فرد روحانی و مذهبی، با هم آوازی گروه کر می خواند و احیانا برخی از مردم حاضر در کلیسا نیز، شاراگان را همراه آن ها زمزمه می کنند. در پایان، از درگاه الهی درخواست می شود که روح و جسم آدمیان را از گناهان پاک سازد و برای شرکت در مراسم تبرک انگور آماده کند. سپس طی تشریفاتی، سه بار انگور متبرک می شود و در میان حاضران تقسیم می گردد. درباره ی چرایی تبرک انگور، می گویند که طبق روایات، حضرت مسیح خود را به انگور تشبیه می کرد و می فرمود: «همان گونه که انگور ذره ای فساد را تحمل نمی کند، من هم نمی کنم.»  

  حاتم عسگری - موسیقیدان

و این گفته، علت احترام انگور از جانب کلیسا عنوان شده است. روز تبرک انگور قرن ها پیش از مسیحیت وجود داشته است. در فصل میوه چینی، میوه باغ ها را تبرک می کردند، به همین آیین بعد از مسیحیت رنگ مذهبی داده شد. با عروج حضرت مریم در فرهنگ ارامنه، انگور، انار و زرد آلو سمبل تسلسل نسل ها و پایداری و نشاط شده است. 

۱۲) جشن خاچوراتس: 

هجدهمین روز از ماه ناواسارد ارمنی برابر با ۲۶ ام امرداد در گاهشماری ایرانی است. جشنی به نام خاچوراتس یا روز تجلی چلیپا (صلیب) در میان ارامنیان ایران و انجام مراسم بزرگداشت صلیب در کلیسا در نزدیکترین یکشنبه به این روز است. ادامه دارد…

و…. سرانجام نور بر تاریکی پیروز خواهد شد و ایران، ققنوس وار و نیلوفرانه از خاکستر خویش برخواهد خواست.

ادامه دارد…

بگویید آهسته در گوش باد

چو ایران نباشد تن من، مباد

دیدگاهتان را بنویسید

هم‌اکنون عضو خبرنامه پیام جوان شوید

Newsletter

همراهان پیام جوان