پیام جوان: مأموریت علمی سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی مشترکالمنافع استرالیا (CSIRO) در قطب جنوب، که در ابتدا برای جمعآوری داده از یخچال تاتن طراحی شده بود، مسیری کاملاً غیرمنتظره را طی کرد و در نهایت به دستاوردی علمی کمسابقه منجر شد. یک ربات اقیانوسی که برای این مأموریت به آب انداخته شده بود، به دلیل جریانهای اقیانوسی از مسیر اصلی خود منحرف گشت و به منطقهای دورافتاده و صعبالعبور کشیده شد که تا پیش از این، اطلاعات اندکی از آن در دسترس دانشمندان قرار داشت. این انحراف، که در ابتدا یک شکست تلقی میشد، در نهایت به کشف دادههای حیاتی از یکی از مهمترین مناطق قطب جنوب انجامید.
این شناور رباتیک پیشرفته، مجهز به حسگرهای اندازهگیری دما و شوری آب، هر ده روز یکبار به اعماق اقیانوس فرو میرفت و پس از ثبت اطلاعات، به سطح بازمیگشت تا دادهها را از طریق ماهواره ارسال کند. پس از انحراف از مسیر اولیه، ربات به زیر یخهای یخچال طبیعی دنمن در شرق قطب جنوب نفوذ کرد؛ منطقهای که دسترسی مستقیم به آن برای پژوهشگران تقریباً ناممکن است. تیم تحقیقاتی در مقطعی احتمال از دست رفتن دائمی ربات را مطرح کرد، اما پس از ۹ ماه غیبت، این شناور بار دیگر ظاهر شد و مجموعهای از دادههای نادر و ارزشمند را از زیر قفسههای یخی دنمن و شکلتون به همراه آورد. این دادهها شامل اندازهگیری دما و شوری آب از بستر دریا تا پایه قفسه یخی و همچنین عمق قفسه یخی بود که با برخورد ربات به آن ثبت شده بود.
تحلیل دادههای ارسالی توسط ربات، اطلاعات مهمی درباره وضعیت یخچالهای طبیعی دنمن و شکلتون فاش کرد. بر اساس این یافتهها، قفسه یخی شکلتون در حال حاضر در معرض ذوبشدن ناشی از آبهای گرم قرار ندارد. اما وضعیت یخچال دنمن نگرانکننده است؛ دادهها نشان میدهند که آبهای گرمتری در زیر این یخچال جریان دارند که به فرسایش تدریجی آن منجر میشوند. برآوردها حاکی از آن است که ذوب کامل یخچال دنمن میتواند سطح آب دریاها را در مقیاس جهانی تا حدود پنج فوت افزایش دهد. شناسایی این نقاط بحرانی اهمیت بسزایی در درک پیامدهای تغییرات اقلیمی و پیشبینی دقیقتر افزایش سطح آب دریاها دارد.
آنچه در ابتدا یک نقص فنی به نظر میرسید، به فرصتی استثنایی برای علم تبدیل شد و نخستین اندازهگیریهای اقیانوسشناسی مستقیم را از زیر یک قفسه یخی در شرق قطب جنوب فراهم آورد. دوام و عملکرد این ربات در شرایط دشوار زیر یخها، چشماندازهای جدیدی برای ارسال شناورهای مشابه به مناطق دورافتاده و ناشناخته قطب شمال و جنوب گشوده است. تمرکز این مأموریت بر شرق قطب جنوب، که حاوی حجم عظیمی از یخ است، اهمیت ویژهای دارد و میتواند به درک بهتر چگونگی تأثیر تغییرات اقلیمی بر ساختار یخی جهانی کمک کند. نتایج این پژوهش در دسامبر ۲۰۲۵ در نشریه Science Advances منتشر شد و اکنون به عنوان منبعی حیاتی برای تحقیقات مرتبط با قطب جنوب و تغییرات اقلیمی مورد استفاده قرار میگیرد.
