ای وطن ای مادر تاریخ ساز              ای مرا بر خاک تو روی نیاز

ای  کویر تو بهشت جان من               عشق  جاویدان من، ایران من

نویسندگان: سید سعید زمانیه شهری و سونیا سیدالحسینی

فصل هشتم سلسله مقالات ایران باستان (جشن های باستانی)

به نام خداوند رنگین کمان 

خداوند بخشنده مهربان

خداوند مهسا، حدیث و کیان

خداوند یک ملت همزبان 

که این خانه مادری، میهن است

که ایران زمین، کاوه اش یک زن است

دین در ایران باستان:

زرتشت، پیامبر بزرگ آریایی، یکی از نوابغ اندیشمند در تاریخ بشریت به شمار می‌رود. اطلاعات دقیقی درباره دوران زندگی وی در دست نیست، اما بی‌تردید بر اساس پژوهش ‌ها و بررسی‌های انجام‌ شده، دانشمندان زمان حیات او را بین ۱۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد تخمین زده‌ اند. تعالیم، فلسفه و جهان‌ بینی زرتشت از دیرباز مورد توجه حکما و فلاسفه بزرگ جهان قرار گرفته است.

اندیشمندان دوران باستان، همچون فیثاغورس، ارسطو، افلاطون و دیگر متفکران، با افتخار و احترام از زرتشت و فلسفه او یاد کرده ‌اند. در حکمت اشراق، دیدگاه‌ های او از جایگاه ویژه‌ ای برخوردار بوده و زمینه ‌ساز بسیاری از تحولات فلسفی و حکمی گردیده است. فلسفه عمیق زرتشت تأثیر گسترده ‌ای بر اندیشه فیلسوفانی چون افلاطون تا هگل داشته و فردریش نیچه نیز مفهوم ابر‌مرد را در شخصیت این چهره بزرگ تاریخ یافته و معرفی کرده است.

زرتشت نخستین پیامبری بود که در دوران کهن، خدای یگانه را شناخت و آموزه یکتا پرستی را مطرح ساخت. او در فلسفه خویش بر این باور بود که در آغاز، دو گوهر همزاد در عالم تصور پدیدار شدند: یکی نیکی و دیگری بدی. اساس حرکت، پویایی و حیات، حاصل تقابل این دو نیرو است، بی ‌آنکه این تضاد ارتباطی با ذات خداوند داشته باشد. در سرشت انسان نیز خیر و شر توأمان وجود دارند.

پروردگار، انسان را آزاد و برخوردار از اختیار و اراده کامل آفریده است. فرد خردمند باید از میان نیکی و بدی، راه نیک را برگزیده و از سپنتا مینو پیروی کند، نه از انگره مینو. زرتشت علیه خرافات و موهومات زمان خویش به پا خاست و اعمالی چون قربانی کردن، پیشکش و نذر، پرداخت باج و خراج به کاهنان، تسلیم شدن در برابر ظلم فرمانروایان خودکامه و حتی تظاهر به زهد و ریاضت را مردود شمرد و تمامی این رفتار ها را از جمله کردار های اهریمنی دانست.

او کار، کوشش، زندگی سالم، نیک‌بختی و بهره ‌مندی از نعمت‌ های به‌ دست ‌آمده از راه درست را ستود و عبادت را تنها در خدمت به مردم و پیروی از سه اصل بنیادین اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک تعریف کرد. بسیاری از طبقات و گروه‌ های اجتماعی آن دوران که منافع خود را در خطر می‌دیدند، علیه وی شوریدند، اما زرتشت با صبر و استقامت در برابر آنان ایستادگی کرد و در انجام رسالت خود موفق شد.

سرودهای زرتشت، که در میان تمامی آثار دینی جهان جایگاهی متمایز دارد، گاثه‌ ها نامیده می‌شود. گاثه به معنای سرودی خوش‌آهنگ است و مجموعه‌ ای از هفده قطعه را شامل می‌شود.

زرتشت می‌گوید: سخنان و آموزه‌هایی برای شما آورده ‌ام که تاکنون هیچ‌کس نگفته و نشنیده است.

در این تعالیم، انسان‌ها به پیروی از آشا یعنی قانون و نظام ایزدی و راستین، دعوت شده‌اند.

او از ما می‌خواهد که از هرگونه دروغ، هرج‌ و مرج و بی‌ توجهی به قانون بپرهیزیم، در اندیشه، گفتار و کردار جز در مسیر راستی و درستی گام ننَهیم، به کار و کوشش بپردازیم و در برابر ظلم و بیداد تسلیم نشویم. زرتشت فرمان می‌دهد که فرمانروایان ستمگر را از میان خود برانیم و از کاهنان سودجو که مردم را به ریاکاری، فریب، پرستش خدایان متعدد، قربانی‌ های بی‌شمار و نذر و هدیه برای خود و خدایانشان فرا می‌خوانند، پیروی نکنیم.

در جهان تنها یک راه راستین وجود دارد و آن راه اَشا، یعنی مسیر راستی، درستی و پویش در مسیر حقیقت است؛ سایر راه‌ ها، همگی بیراهه و نادرست ‌اند. خداوند بزرگ و یگانه، یکی است و ذات او نادیدنی است، اما هر جوینده حقیقت، با خرد خویش می‌تواند او را در درون خود بیابد.

تضاد میان نیکی و بدی، روشنایی و تاریکی، خیر و شر از ویژگی‌ های جهان مادی و زندگی گیتیایی است. در برابر این دو راه، انسان باید با بهره‌گیری از خرد خدادادی، یکی را برگزیند، زیرا در این جهان، تضاد اجتناب‌ ناپذیر است و از این‌ رو، آدمی مسئول مستقیم اعمال و کردار خویش است. بر دیگران ستم مکنید و اجازه ندهید که کسی بر شما ستم روا دارد. عبادت چیزی جز اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک نیست. هر کس که در منش، گفتار و کردار خود همواره از قانون راستی و نظام حق، یعنی آشا پیروی کند، در حقیقت پرستش واقعی را به جا آورده و زندگی را برای خود، خانواده و جامعه، نیک و آرام ساخته است.               

زندگی عملی باید بر پایه نیکی بنا شود تا همه مردمان با آسودگی زیست کنند و در جهان مینُوی نیز رستگار گردند. تمامی نعمت ‌های آفریده ‌شده از سوی اهورا مزدا نیکو هستند. روی‌گردانی از نعمت ‌های او، در پیش گرفتن راه فقر و تنگ‌ نظری، کفران نعمت و بی‌ احترامی به خداوند است. کسی که از نعمت ‌ها، خانواده، دارایی، خانه و فرزندان بهره‌مند است، اگر این نعمات را از راه راستی و عدالت به دست آورده باشد، پیرو دین و ستایشگر اهورامزدا خواهد بود. اما آن‌که خود را از این بخشش‌ها محروم می‌سازد، راه اهریمنی و نادرست را برگزیده است.

مهم‌ترین آموزه‌ ای که زرتشت به پیروان خود تعلیم داد، توحید اخلاقی او بود. او با قاطعیت، پرستش خدایان متعدد را، که همراه با آیین‌ های دشوار، وقت‌گیر و غیرانسانی بود، مردود شمرد. او اراده و اختیار انسان را در گزینش راه درست، به گونه‌ ای توجیه کرد که تاکنون نه در فلسفه، نه در حکمت و نه در الاهیات توحیدی، چنین روشن، قانع‌ کننده و دقیق بیان نشده است. زرتشت به پیروان خود آموخت که اهورامزدا، خدای یگانه ‌ای است که تنها باید او را پرستش کرد، و این پرستش تنها از راه پاکی، راستی، درستی و پیروی از نظام الهی و نظم جهانی امکان‌ پذیر است.

او آیینی را با آموزه‌ های اخلاقی خالص و بی‌ پیرایه ابلاغ کرد که از هرگونه مراسم افراطی تهی بود. تعالیم او، که همچنان نو، پویا و زنده است، می‌تواند جهانی بهتر را برای انسان ‌ها به ارمغان آورد. ادامه دارد…

و…. سرانجام نور بر تاریکی پیروز خواهد شد و ایران، ققنوس وار و نیلوفرانه از خاکستر خویش برخواهد خواست.                             

بگویید آهسته در گوش باد

چو ایران نباشد تن من، مباد