پیام جوان: دکتر الن هندریکسن، روانشناس بالینی در مرکز اختلالات اضطرابی دانشگاه بوستون، می‌گوید که بسیاری از افراد، از جمله خودش، با چالش‌های کمال‌گرایی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با این حال، برخلاف تصور رایج، افراد کمال‌گرا معمولاً نمی‌گویند که «من باید بی‌نقص باشم»، بلکه بیشتر احساس می‌کنند که «به اندازه کافی خوب نیستند»، «از دیگران عقب افتاده‌اند» یا «کارهای زیادی برای انجام دادن دارند اما هیچ‌کدام را به درستی پیش نمی‌برند».
کمال‌گرایی: تلاش برای برتری یا احساسی دائمی از ناکافی بودن؟
به گفته هندریکسن، کمال‌گرایی بیشتر از آنکه تلاشی برای رسیدن به بی‌نقصی باشد، احساسی دائمی از ناکافی بودن را در فرد ایجاد می‌کند. این ویژگی، در برخی حرفه‌ها مانند خلبانی یا جراحی مغز مزیت محسوب می‌شود، اما در بسیاری موارد می‌تواند به رفتارهای ناسالم و مشکلات روانی منجر شود.
تأثیر کمال‌گرایی بر سلامت جسم و روان
این روانشناس، که در زمینه خودانتقادی و کمال‌گرایی کتابی نیز نوشته است، معتقد است که کمال‌گرایی یکی از عوامل کلیدی در بسیاری از چالش‌های سلامت روان و جسم است. او می‌گوید این ویژگی می‌تواند با:
- اختلالات تغذیه‌ای
- افسردگی
- وسواس فکری-عملی (OCD)
- میگرن
- اختلال نعوظ
- حملات عصبی
- مشکلات گوارشی و گرفتگی عضلانی
در ارتباط باشد و به افزایش استرس و فشار روانی در فرد منجر شود.
کمال‌گرایی؛ عامل ژنتیکی یا محصول جامعه؟
به گفته هندریکسن، کمال‌گرایی می‌تواند ریشه‌های مختلفی داشته باشد، از جمله:
- عوامل ژنتیکی
- محیط خانوادگی و تربیتی
- فرهنگ جوامع غربی که در آن سرمایه‌داری، مصرف‌گرایی و شبکه‌های اجتماعی غالب‌اند
او معتقد است که همه‌گیری کرونا نیز این مشکل را تشدید کرده است، زیرا فشار برای دستیابی به موفقیت در شرایط سخت اقتصادی و اجتماعی افزایش یافته است.
پنج راهکار برای مدیریت کمال‌گرایی
هندریکسن تأکید می‌کند که رهایی از کمال‌گرایی به معنای کاهش استانداردهای شخصی یا کم‌کاری نیست، بلکه نیازمند تغییر نگرش و ایجاد تعادل در زندگی است. او پنج راهکار برای مدیریت کمال‌گرایی پیشنهاد می‌کند:
۱- تنها دستاوردهایتان معرف شما نیست
ما اغلب ارزش خود را بر اساس موفقیت‌ها و دستاوردهایمان تعریف می‌کنیم. اما این نگرش می‌تواند به نوسانات شدید در احساس ارزشمندی منجر شود. هندریکسن می‌گوید:
«هویت ما فراتر از نمرات، شغل، موفقیت‌های ورزشی یا حتی آشپزی است. آنچه ما را تعریف می‌کند، علایق، روابط، ارزش‌ها و لذت بردن از زندگی است.»
۲- منتقد درونی خود را آرام کنید
کمال‌گراها معمولاً به‌شدت خود را نقد می‌کنند و افکاری مانند «من به اندازه کافی خوب نیستم» یا «توانایی ندارم» در ذهنشان پررنگ است.
هندریکسن توصیه می‌کند:
«به این افکار به‌عنوان موسیقی پس‌زمینه نگاه کنید. آن‌ها را بشنوید، اما نگذارید شما را کنترل کنند.»
۳- با خود مهربان باشید
همدلی با خود به این معنی نیست که همیشه به خودتان محبت کنید، بلکه یعنی به خود اجازه استراحت بدهید. گاهی یک نفس عمیق، یک استراحت کوتاه، یا حتی صرف نظر کردن از یک جلسه باشگاه، به سلامت روان شما کمک بیشتری می‌کند.
۴- اجازه دهید تنبل درون شما آزاد شود
لازم نیست همیشه در حال یادگیری مهارت جدید، خواندن کتاب‌های علمی یا انجام کارهای مفید باشید. هندریکسن تأکید می‌کند که:
«تفریحات شما نباید همیشه سازنده باشند. به خودتان اجازه دهید کارهای بی‌هدف انجام دهید؛ مثل تماشای یک فیلم کمدی یا خواندن یک رمان عامیانه.»
۵- کار خوب را به دلایل درست انجام دهید
اگر استانداردهای بالایی دارید، آن‌ها را حفظ کنید، اما تمرکزتان را روی کیفیت کار بگذارید، نه خودتان. به گفته هندریکسن:
«به کارتان مانند یک مجسمه‌ساز نگاه کنید که اثر خود را بهبود می‌بخشد، نه فردی که باید شاهکاری خلق کند.»
