نویسنده: شهرداد خبیر

قرارمون یادت نره! خواننده (منصور)

یادت نره دوست دارم
خیلی دلم تنگه برات
دار و ندارم رو بگیر
مال خودت ، مال چشات
خورشید و بردار و بیا
آفتابی شو به خاطرم
قرارمون یادت نره
دیر نکنی ، منتظرم…

وعده کرده بودم تا از راز سپنتایی (تقدس) عدد ۱۲ نزد نیاکانم بگویم. مناسبتی باید فرا می رسید تا شادی و تقدس آیینی را همراه باشد و در جان آنچنان یاد آنرا بنشاند که هم پاسدار خاطره ی جشن روز طبیعت در سده های پیشین باشد و هم به برگزاری آن در اکنون و ایدر (اینجا) در اوزده (غربت-Uzdeh) یاری رساند.

اوزده به معنای دور از ده است. دهی که در فرهنگ باستانی ما بصورت دهیو آمده و معادل “کشور یا میهن” کنونی بوده است یعنی با محدوده ی جغرافیایی بسیار گسترده تر با غنای ملی و تاریخی خود. در اوسانه (اساطیر) آریایی – ایرانی، بن برزش عدد ۱۲ از ریشه و ساقه ی غَرقه های در آب نیلوفر ۱۲ برگان بر می آید. گیاهی که روی به خورشید دارد. در اساطیر آمده: دادار (خالق) در بن (آغاز) آفرینش تنها و تک در میان آبهای نخستین آرمیده بود و حیران! که آفرینش را از کجا بیاغازد؟ برگ نیلوفری را دید که تنها هستومند بود، یکه! دادار از گِلی که نیلوفر در آن رُسته بود کمی در دست گرفت و بر رویش، آن برگ را نهاد و سپس …. رویه زمین هستی یافت. بدین ترتیب نیلوفر نماد جهان گردید زیرا لایه های پرشمار گلبرگ آن مظهر ادوار گوناگون عالم و نیز نمایانگر مقاطع و مراتب پر شمار هستی است. بعدها این گُل نماد آناهیتا ایزد بانوی آب شد. در آئین میترائیسم (مهر پرستی) نیز نیلوفر نقش بنیادین دارد. در صحنه زایش میترا (مهر) او از درون غنچه نیلوفر زاده می شود. در دین زردشتی این گُل نشان اهورامزداست و بصورت تندیسی نیمه از مردیست که شاخه ای از گل نیلوفر را در میان انگشتان خود گرفته. بهدینان بر این باورند که نیلوفر آبی، جایگاه تخمه یا فرّه زردشت است که در ور (دریاچه) هامون توسط هزاران فروهر نگهداری از آنجا که این گل نماد تریتای (سه گانه – Trinity) ایزدان هخامنشی یعنی میترا، آناهیتا و اهورامزداست.

بارزترین نقوش آن بعنوان شاخصه معماری ایرانی، زیور سر ستونهای پاسارگاد و تخت جمشید است. همچنین بعنوان نشانه ی زیوش (حیات)، برکت و صلح و قدرت در دست داریوش و خشاریارشاه در سنگ نگاره ها قرار داده شده است. در دین مسیح تعداد حواریون (یاران) او و نیز شمار امامان شیعه ۱۲ نفر است. ستاره داوود ۱۲ ضلع دارد و شماره آموزگاران یا فریستگان (رسولان یا فرستادگان) مانوی در هر زمان ۱۲ نفر بوده. در ایران و هندوستان آریایی شماره ی سالهای جهان از آغاز تا فرجام آفرینش ۱۲ دوره ی هزار ساله یا هزاره (Millennium) است و تعداد ماه ها نیز مشابه با آن عدد ۱۲ می باشد. ایرانیان باستان روز سیزده فروردین را به دشت، صحرا و دامان طبیعت می رفتند و به نیایش می پرداختند تا باران رحمت الهی بر خشکسالی غالب شود. ایرانیان باور داشتند که این روز را باید جشن بگیرند تا سال جدید برایشان سرشار از برکت و نعمت آغاز شود.
از نظر تاریخی شگفت آور آنکه آئین سیزده بدر با این گستردگی و استقبال عمومی و شادخواهی دارای پیشینه چندانی نیست و بطور مستند برپایی آنرا تنها در دوران قاجار ثبت کرده اند و به باور من شاید بتوان ریشه این امر را تا دوران صفویه بازجست به دو دلیل ظاهرا متضاد، که تقابل بین ریاکاری مذهبی و منفعت گرایی دنیوی را باز می تاباند، که بر اساس شرایط روز یکی از این دو بعنوان سیاست حکومتی برجسته می شده است. اینبار عدد ۱۲ تقدسی پر هیبت و ماورایی و اضطراب آور می یابد! سراسر سال سوگوارانه و غمزده بدور از شادی! و از آن دوره تظاهر ریاکارانه به رعایت مراسم و نمادهای مذهبی یا عزاداری ضامن حفظ شأن اجتماعی یا حتی بقای حیات اقتصادی و سیاسی افراد بوده است. فشار و بغض فروخفته در گلو، ناشی از این رفتار اجباری، ناگزیر می بایست مفرّی برای تخلیه می یافت و بنظر من سیزده بعد از این گونه خاص از ۱۲، نشانه ی اعتراض خاموش و بی خطر به این امر بوده است. فیلمی مشهور هست بنام “کاباره” که زندگی نکبت بار و تحت سرکوب یهودیان را در آلمان نازی نشان می دهد. خفقان مطلق و وحشت جنون آمیز از لو رفتن بعنوان یک یهودی تم اصلی فیلم است. در صحنه ای در زیر یک پل که قطاری از بالای آن با آن صدای کَر کننده هر روز می گذرد، برای لیزا مینلی هنرپیشه اصلی فیلم، آنجا تنها جایی است که هر روز فشار و ترس روانی خود را می توانست با جیغ و فریاد تخلیه کند و همچنان امنیت داشته باشد.

سیزده بهار ۲۰۰۷ جایی در حاشیه جنگل های تنکابن .. ساعت ۳ یا ۴ بامداد… هوا تقریبا سرد است. تن من گویی در هوا شناور است و مانند درختی که ریشه در خاک دارد در اعماق هوا نفوذ کرده است؛ این گونه ای از آشتی شگفت انگیز با طبیعت است، گونه ای از همدلی با جهان، و در این آمیختگی با جهان و رها شدگی، تن من گویی سنگینی مادی خود را از دست داده است. صدای پای خفه و نفس گرمی می شنوم. آهوهای وحشی از ترس پلنگ های بیشه در این دم دم های صبح به آدمیزاد نزدیک می شوند. گویی ما در دنیایی هستیم که سنگ و درخت و حیوان و انسان از هم جدا نیستند. این گونه رابطه با طبیعت، رابطه ی یک فاتح در برابر طبیعت نیست، رابطه تکنیک و تکنولوژی با طبیعت نیست، رابطه عشق و عاشق با طبیعت است…

دیگر مانند دکارت و آن ثنویت عقل محورش (جوهر ذهنی و جوهر مادی) نخواهم گفت که جوهر مادی یعنی طبیعت از آن من باید باشد. زمانی از سِر ادموند هیلاری اولین فاتح اورست پرسیدند که چرا علیرغم تمام دشواریها و خطرات صعود به قله اورست، به اینکار مبادرت کردی؟ او در پاسخ گفت چون آنجاست! یعنی اورست چونان حریفی در برابر، رجزخوان و بلقوه مرگبار، تهدیدگر و وسوسه کننده، بشر را با سودای درگیری و نبرد و چیرگی بر او همیشه به چالش کشیده بود! آری، هم سخن با آن گیله مرد روستایی، آن شاعر چینی و ژاپنی پیرو فلسفه و آیین ذن و عارف ایرانی محمود شبستری، خواهم گفت: من از آنِ طبیعت ام، و همیشه همراه تن، ذهن و زندگی ام نظاره گر عنصر الهی در برآمدن شیره حیات در رگ و پی گیاهان و جانداران خواهم بود. دلیل وجودی هستی من، از ۲۵ سال پیش تا کنون این بوده که همه ابعاد بشری را در تصور نوعی (کلی) بشریت تام، ادغام کنم، و فرهنگ شرقی را که زاده آنم با فرهنگ مسیحیت و غرب آشتی دهم.

اما دوباره باید از آنشب بی نظیر و راز آلود بگویم! آن طبیعت که چون مادری مرا در آغوش خود گرفته بود پیام هم داشت:

ای سرو گوش دار، که سوسن به شرح تو
سر تا به سر، زبان شد بر طرف جویبار
خواجو کرمانی

بی حضور انسان‌های دیگر و بویژه هم میهنانم و عدم اشتراک آنها در آن احساس لذت بخش از امر مطلق (خداوند) ، سرمدی و جاودان، در آنشب پیامی رساتر به جانم نشست؛ جلوه ی الهی بی حضور انسان حتی در ژرفای کهکشانها کامل نیست! تجربه آنشب مرا برآن داشت تا امسال با فراخوانی از سر نیاز، طبیعت و انسان و موسیقی را به امید رستگاری و همدردی و همیاری، غرق در فیض الهی برهم و دورِ هم بنشانم تا موجب برکت و آمرزش و آرامش زمین و جهان گردد.

قرار ما سیزده بدر امسال در وسونا پارک.