ای  وطن  ای   مادر  تاریخ  ساز           ای  مرا    بر   خاک   تو    روی    نیاز

ای  کویر    تو بهشت    جان  من               عشق  جاویدان  من ،  ایران من

نکته بسیار مهم، همراه بودن جشن سال نو با مسأله آفرینش آغازین است. در آغاز هر سال نو، آن حادثه ازلی دوباره با نو شدن زمان تکرار می شود. نمایش های نمادین، تکرار حادثه آفرینش است در مقیاسی محدود، از آن جهت که آدمی با این مراسم در کار آفرینش شرکت می کند. در بابل، یکی از مراسمی که برگزار می شد، نمایش پیکار دوگروهی بود که در سر یک گروه، فردی  شبیه مردوک و در پس وی یارانش قرار داشتند و در سر گروهی دیگر تیامت و همراهانش. در بسیاری از جشن های سال نو، نمایش گرانی که با صورتکهای نیک مردان و بد مردان، جانوران زیانکار و فرشتگان و ایزد بانوان و دیوان و اژدها ظاهر می شوند و  به بازسازی و باز آفرینی حادثه آفرینش ازلی پرداخته  و پیکار مردوک و تیامت ؛ یا  اورمزد و اهریمن را به مرحله اجرا در می آورند.

نکته دیگر، روز برات یا تقدیرات است. هر چند در روز برات ایرانی، و روز تقدیرات بابلی تفاوت هایی است، اما زیر بنای این دو و چه بسا از جشن های سال نو با چنین باوری، از یک آبشخور است. در بخش مربوط به نوروز، شرح داده شد که چه گونه تقدیرات سال در دوازده ماه، وگاه هر روز در مجمع کنکاش خدایان تعیین می شود. موردی دیگر، مراسم زناشویی مقدس است. این، تمثیل و بیانی است زنده و گویا از آفرینش مجدد جهان و آدمی. چنان که اشاره شد، جشن سال نو در بابل یا “آکی تو “، الگویی است برای تحقیق . هم قدمت آن جالب توجه است و هم ساخت آن که همه موارد را در جشن های همانند، در بر دارد. این جشن و آیین های وابسته به آن در سرتاسر جهان شرقی باستان قابل ملاحظه و تأمل است. پیوندی نزدیک میان برگزاری مراسم سال نو یا نوروز و آفرینش ازلی موجود است. در واقع اصل بیان مفاهیم کلیدی اساطیری، در رویش گیاهان و رستاخیز طبیعت در بهار می باشد.

مراسم سال نو که به تکرار برگزار می شود، افت و خیزش طبیعت است در فرو مردن نباتات در زمستان،  و رویش و زندگی و معاد در بهار. آیین های : آتیس ، اوزیریس، دیونیزیوس و سیاوش و نظایر آن، موارد خوبی است برای این مدعا هستند. اما اصل باورهای مذهبی در این جا فراموش شده و نادیده گرفته شده است. از دیدگاه مردم ابتدایی، بنیادکیهانی و اصل طبیعت، خود متحول و تحلیل می شود به یک تظاهر خدایی و رویداد الهی،  و همه روایات درباره آفرینش، همین مفهوم را بیان می کنند. پیکار ازلی میان خداوند و اهریمن، شورش دیوان، فروپاشی نظام خدایی، حکومت موقت غول خدایان، تعیین مقدارات کیهانی و زندگی مردم و … همه در نمایش ها و مراسم سال نو آشکار است و این تنها شامل  فرو مردن زندگی گیاهی و رستاخیز آن نیست. اما یکی از رئوس مراسم سال نو، نقش آب است. جشن آب پاشان به شکل های گوناگون در جشن های سال نو،  قابل مشاهده است و مراسم نوروزی با توفان و باران همگام و همراه می باشد. در جشن های سال نو، اهدای نذور مقدس آبی برای خدایان و هم بهره شدن و نوشیدن مؤمنان و انواع تعمید و تطهیر مقدس با آب و پاشیدن آن به هم رایج است. در گذشته که جشن سال نو یا در آغاز بهار یا آغاز پاییز (= نوروز ، مهرگان ) برگزار می شد، این هر دو، موقعیتی زمانی و فصلی در ارتباط با باران است. در کتاب تلمود، یهودیان، روایتی است از Rabbi – Elizer (ربی العاذر)، که جهان در ماه تشری آفریده شد. اما روایتی دیگر از ربی یوشع Rabbi  Yoshu نیز هست که بیان میدارد که خلقت جهان در ماه نیسان صورت پذیرفته و این هر دو از ماه هایی است که باران میبارد. بر مبنای روایات یهودی، از روز پانزدهم ماه تشری تا بیست و دوم همان ماه، مقدار ریزش باران در دوازده ماه سال تعیین می شود. در روایات ایرانی نیز همانند این باور در امر مقدرات و روز برات در آغاز سال نو هست. در آیین مسیحی نیز حضرت مسیح در روز عید تجلی، به تقدیس آبها می پردازد. در دین زرتشتی نیز مراسم تقدیس آب ها، در آغاز سال نو، طی مراسمی با اوستا خوانی و اهدای نذور مایع به آبهای روان برگزار می شد. در آغاز مسیحیت مراسم غسل تعمید در عید فصح برگزار می شد که آغاز سال نو بوده است. مفهوم غسل تعمید، خود نوزایی آدمی است. یعنی مردن انسان پیشین و زایش دوباره وی. یکی از مراسم دینی و مقدس غسل است. با این مفهوم که انسان گذشته که وجودش با گناه و پلیدی عجین است می میرد، و نوزایی صورت می پذیرد و آدمی دوباره پاک و معصوم متولد می شود. در افسانه های اساطیری، در واقع نوروز نمادی از روزی است که خداوند افلاک را به طور مجدد آفریده است. علت این دوباره آفرینی آن بوده که گناهکاران همه فلکها را عبادت کرده اند و بر اثر این عبادت گناهکارانه و آلوده شدن افلاک بود که خداوند دوباره افلاک را از آب دهان خود بیافرید. در این جا نیز نوزایی به وسیله یک تعمید و غسل مقدس برای پاک شدن از گناهان صورت می پذیرد. مراسم همانندی در سال نو و نوروز یهودی نیز قابل تأمل است.

برابر با یک اسطوره، پیکاری میان خداوند و یک غول خدای دریایی که تجسم و نشانی است از اغتشاش و آشوب نخستین، در میگیرد. در مجموعه مزامیر داوود اشاراتی مبنی بر اجرای آیین های نمادین به نظر می رسد که مقارن با سال نو، باز مانده ای است از پیروزی یَهُوَه Yahovah خداوند بزرگ آسمان، بر غول دریایی رَهَب Rahab که تجسم توفان مخرب است. در جشن سال نو، با تکرار این رویداد، که یَهُوَه به کرسی شاهی می نشست، مراسم نوزایی آفرینش و تجدید خلقت برگزار می شد. این مراسم مطابق معمول یا در پایان سال کهنه و یا در آغاز سال جدید برای تذکار یادمانی مقدس، نمایش داده می شد. در واقع در همه یادمان ها چنین بود. جشن سال نو یهود، روز پانزدهم از ماه تشری ( = در ایران روز شانزدهم از ماه هفتم – یعنی مهر ماه ) یا ماه هفتم از سال برگزار می شد. مراسم بز عزازیل یا بز سپربلا و بلاگردان، نیز در این روز برگزار می شد. این مراسم در واقع مراسم توبه و استغفار از گناه بود. میان پارسیان ساکن در هند، روز آغاز سال، روز پتتی Pateti یعنی روز توبه و استغفار نامیده می شود. این نکته قابل یادآوری است که میان یهودیان پیش از اخذ و رواج تقویم بابلی، هفتمین ماه، ماه نخست از سال محسوب میشد. در روز کیپور، که پنج روز پس از آن مراسم بزعزازیل یا دفع گناهان برگزار می شد، رسمی چون « سیزده به در، یا سیزدهم نوروز » را برگزار می کردند. در این روز دوشیزگان از شهر بیرون رفته و کنار آب روان و سبزه زارها به جشن و رقص و سرودخوانی می پرداختند. مراسم و گاه مقدمات عروسی های بسیاری در این روز برگزار می شد، چون آن را روزی میمون و خجسته برای انجام این کار می دانستند. بسیار شایع بود که در چنین روزی، بسیاری از ممنوعیتها نادیده انگاشته می شده است.  پایان جشن سال نو در بیرون از شهر نیز چنین برگزار می گشته است.

و…. سرانجام نور بر تاریکی پیروز خواهد شد و ایران، ققنوس وار و نیلوفرانه از خاکستر خویش برخواهد خواست.

بگویید آهسته در گوش باد

چو ایران نباشد تن من، مباد