نویسنده : محمد حسین خیرخواه
اگر به هریک از صدها تکنولوژی که روزانه در انجام فعالیت‌های ما نقش پررنگی دارند کمی دقت کنیم ، متوجه خواهیم شد که هریک پیشینه و قدمت خاصی دارد. هرکدام از آن‌ها با الهام از طبیعت و یا تخیلات ما به ثمر رسیده‌اند و همچنان در حال رشد و تکامل هستند.
با پیشینه بسیاری از آن‌ها آشنا هستیم، برای مثال اکثر ما می‌دانیم که تلاش برای پرواز و الهام از آناتومی پرندگان حتی سال‌ها پیش از لئوناردو داوینچی جزو بزرگترین آرزوهای انسان بود که با پشتکار برادران رایت قدم در مسیر پیشرفت گذاشت. اما بعضی از تکنولوژی‌ها، مانند تکنولوژی بلاک‌چین، برخلاف باور رایج که تصور می‌شود در چند سال اخیر وارد زندگی ما شده‌اند نیز، پیشینه‌ای به قدمت چندین قرن دارد.
در این مقاله قصد داریم تا تعریفی ساده از تکنولوژی بلاک‌چین ارائه دهیم. هم‌چنین به بررسی کوتاهی از مزایای این تکنولوژی در صنایع متفاوت خواهیم پرداخت.
بذر بلاک‌چین را چه کسی کاشت؟
بانگاهی به گذشته و دوره رنسانس به مشاهیر متعددی برمی‌خوریم. لئوناردو داوینچی، میکل آنژ و نیکلاس کوپرنیک تنها قطره‌ای از دریای مشاهیر شناخته شده آن دوران هستند. اما در رابطه با آن‌چه که امروز به نام بلاک‌چین می‌شناسیم به نامی برمی‌خوریم که او را از دوستان نزدیک داوینچی می‌دانند و عده‌ای معتقدند که استاد ریاضی وی نیز بوده‌است. سخن ما در مورد (فرالوکا بارتولومئو دی‌پاچیولی) ملقب به لوکا پاچیولی است. پاچیولی را به عنوان پدر علم حسابداری نوین می‌شناسند.
وی با تدوین روش حسابداری دوطرفه قدم بسیار بزرگی در این مسیر برداشت. روشی که وی ابداع کرد پایه و اساس هرآن چیزی است که امروز در علم حسابداری به آن‌ها وابسته‌ایم و در زندگی روزمره از آن‌ها بهره می‌گیریم. سوالی که پیش می‌آید این است که ارتباط این روش حسابداری با بلاک‌چین چیست؟
در حسابداری اصطلاحی به‌نام لجر وجود دارد که معادل فارسی آن را به عنوان دفتر کل می‌شناسیم. دفتر کل بخشی از سیستم حسابداری است که به‌منظور تهیه صورت‌های مالی و ترازنامه به‌وجود آمده است. در واقع به بیان ساده اطلاعاتی در مورد جزئیات تراکنش‌ها بر روی لجر (دفترکل) ثبت می‌شوند. این دقیقا همان چیزی است که در بلاک‌چین اتفاق می‌افتد. در ادامه با بررسی نحوه ساز و کار بلاک‌چین، نیمه تاریک این موضوع به خوبی روشن می‌گردد.
ماجراجویی در اعماق بلاک‌چین
قطعا هرتکنولوژی که در مقیاس جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد خدمتی بزرگ را برای یاری به جامعه بشری ارائه می‌دهد. اگرچه که ممکن است این یاری و رساندن منافع برای همه انسان‌ها یکسان نباشد و درمورد همگان صدق نکند. اما تکنولوژی بلاک‌چین از معدود مواردی است که برای تک تک انسان‌ها سودمند خواهد بود. ویژگی‌های بارز این تکنولوژی باعث محبوبیت و رواج بسیار سریع آن در تقریبا تمام عرصه‌ها شده است. سرعت بخشیدن به کارها، تأمین امنیت فعالیت‌ها و از همه مهم‌تر شفافیت در انجام هر کاری از ویژگی‌های مهم این تکنولوزی هستند. اما چگونه گردآمدن این سه ویژگی برتر درکنار هم میسر شده است؟ همان‌طور که از نام بلاک‌چین پیداست، زنجیره‌ای متشکل از از بلاک‌ها است. در تعریفی ساده، بلاک‌چین یک شبکه غیرمتمرکز از اطلاعات و داده‌ها است که هیچ نهاد یا شخص خاصی کنترلی بر روی آن ندارد و سازوکار آن برای ثبت و اصلاح اطلاعات کاملا برعهده کاربران شبکه است. این غیرمتمرکز بودن باعث منحصر به‌فرد بودن این تکنولوژی شده است.
بلاک‌ها از سه قسمت تشکیل شده‌اند؛ مقداری داده، هش همان بلاک و هش بلاک قبلی. داده ها در بلاک با توجه به نوع داده ذخیره می‌شوند. برای مثال بلاک‌چین بیت‌کوین جزئیات هر تراکنش را ذخیره می‌کند که شامل اطلاعات فرستنده، گیرنده و مقدار دارایی (کوین) می‌شود.
هش در هر بلاک دقیقا مانند اثر انگشت انسان‌ها منحصر به‌فرد است. به‌این معنی که هش هیچ دوبلاکی شبیه به هم نیست. به محض اینکه یک بلاک ایجاد می‌شود هش آن هم محاسبه می‌گردد. اگر هش یک بلاک تغییر کند، دیگر آن بلاک، بلاک قبلی نخواهد بود.
اما هش بلاک قبلی که از آن یاد شد چه نقشی ایفا می‌کند؟
گفتیم که هربلاک دارای هش بلاک قبلی خود نیز می باشد. علت این است که اگر یک بلاک دچار تغییر شد و پیرو این تغییر هش آن هم تغییر کرد، این تغییر در کل زنجیره مشخص شود. همین مکانیزم یکی از دلایل اصلی امنیت بالای بلاک‌چین است.
بلاک‌چین؛ آغوشی همیشه باز برای تمام صنایع
در ادامه این مقاله به بررسی تاثیر مثبت تکنولوژی بلاک‌چین بر صنایع مختلف خواهیم پرداخت.
شبکه بهداشت و درمان
نقش تکنولوژی بلاک‌چین در صنعت بهداشت و درمان کاملا به از میان برداشتن افراد واسطه خلاصه می‌شود. هم‌چنین افزایش امنیت تراکنش‌های مالی و مهم‌تر از همه، از بین بردن روند‌های اداری خسته کننده و زمان‌بر را در پی دارد. خوشبختانه بلاک‌چین پا از دنیای کریپتوکارنسی فراتر گذاشته و سیستم بهداشت و درمان یکی از صنایعی بود که احساس نیاز به بلاک‌چین در آن به شدت حس می‌شد. در حال حاضر یکی از مشکلات اساسی، نحوه توزیع و فروش دارو است. متاسفانه میزان داروهای تقلبی بسیار بالا است و کمپانی‌های تولید کننده اطلاعی از نحوه آن‌چه بر محصول تولیدی آن‌ها می‌گذرد ندارند. اما با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین می‌توان چنین مشکلاتی را به کلی پشت‌سر گذاشت به نحوی که زنجیره تأمین دارو از تولید تا مصرف توسط بیماران کاملا قابل پیگیری باشد.
سیستم رای گیری
قطعا شماهم پس از هر انتخابات در برخی از کشورهای جهان، اخباری مبنی بر ادعای تقلب کردن حزبی خاص را شنیده‌اید. به‌طور کلی در سیستم رای گیری سنتی، اکثر مردم اعتمادی آن‌طور که باید به این سیستم ندارند. علت چنین مشکلی هم وجود نهاد یا افرادی به عنوان متولی رای گیری است. درواقع اگر شفافیت به سیستم رای گیری تزریق شود، دموکراسی مجدد حتی در آزاد ترین کشورهای جهان جانی دوباره خواهد گرفت که این امر با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین میسر خواهد شد، چراکه تمام اطلاعات بر روی بلاک‌چین قابل مشاهده هستند و امکان دخل و تصرف توسط شخص سومی در آن‌ها وجود ندارد. برخی کشورها از جمله کره‌جنوبی و دانمارک از این سیستم رای گیری استفاده می‌کنند.
خرید و فروش ملک
ماهیت معاملات در حوزه املاک برای بسیاری از مردم عموما زمان‌بر و پیچیده هستند.
با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین و دیجیتالی کردن اطلاعات گسترده‌ای که در این عرصه وجود دارند، امکان افزایش امنیت، سرعت و کاهش هزینه‌ها در فرآیند معاملات وجود دارد. با استفاده از مفهومی به نام قرار داد هوشمند، تمامی معاملات کاملا امن، به‌صرفه و با سرعت بیشتری انجام خواهند شد.
قرارداد هوشمند به زبان ساده، همانند یک قرارداد دو طرفه در دنیای واقعی است با این تفاوت که دیجیتالی است. در واقع قرارداد هوشمند یک کد دیجیتالی درون بلاک‌چین است. در یک معامله با این سیستم، به محض توافق طرفین، فروشنده یک قرار داد هوشمند را ایجاد می‌کند و تمام مراحل تایید شدن مبلغ و انتقال مالکیت به‌صورت خودکار و بدون دخالت واسطه صورت می‌گیرد.
کشاورزی
صنعت کشاورزی بسیار گسترده و متنوع است. و انواع محصولاتی تولیدی مسیری طولانی از مزرعه تا سفره مصرف کننده را طی می‌کنند. با استفاده از تکنولوژی بلاک‌چین و هوش مصنوعی، این امکان وجود دارد تا یک محصول از زمانی که به عنوان بذر در زمین کاشته می‌شود تا زمانی که به عنوان وعده غذایی مصرف می‌شود ردیابی شود. هم‌چنین ارائه اطلاعاتی مانند اینکه یک محصول خاص در چه مزرعه‌ای و در کدام نقطه از جهان تحت چه شرایطی تولید شده است، هم برای توزیع کننده و هم مصرف کننده بسیار مفید خواهد بود. به‌طور کلی تکنولوژی بلاک‌چین طبق مراحل زیر به کشاورزی و صنعت غذایی یاری می‌رساند.
- ردیابی و رصد کردن زنجیره تامین
قابلیت ردیابی محصولات در تمام مراحل تا زمان تحویل به مصرف کننده وجود دارد که باعث افزایش چشمگیر اعتماد مشتری می‌گردد.
- مدیریت مزرعه به کمک IOT(اینترنت اشیا)
با ادغام این دو تکنولوژی با یکدیگر، مزرعه دار امکان مدیریت و نظارت بیشتر بر کیفیت ابزارآلات و هم‌چنین کنترل کیفی محصولات کشاورزی را دارد.
خدمات بیمه
فرآیند بیمه کردن محصولات کشاورزی در برابر بلایای طبیعی و آفت‌ها بسیار فرسایشی و دشوار است، چرا که تهیه داده‌ها و اطلاعاتی دقیق از بلایای پیش‌بینی نشده دشوار خواهد بود. با استفاده از قرارداد های‌هوشمند این فرآیند طبق چهارچوبی مشخص و بسیار دقیق بدون هیچ‌گونه کارشکنی به سرانجام خواهند رسید.
علوم فضایی
بلاک‌چین پتانسیل بالای خود را برای خدمت به جامعه بشری ثابت کرده است. صنعت فضایی یکی از مقصدهای جذاب این تکنولوژی بوده که نهادهای فعال در این حوزه بسیار نسبت به آینده خود در کنار بلاک‌چین خوش‌بین هستند.
پیش‌بینی‌های کارشناسان از کاربرد های بلاک‌چین در حال حاضر در سه بخش تصویربرداری ماهواره‌ای، دارایی‌های فضایی (شفافیت مالی برای پروژه‌های بین‌المللی) و استخراج فضایی خلاصه می‌شود.
هم‌چنین درمورد استخراج فضایی پیش‌بینی می‌شود با توجه به علاقه ناسا برای پیش‌برد پروژه آرتمیس، این فرآیند به زودی به مرحله عملیاتی برسد.
سخن پایانی
با تمام تغییرات بزرگی که تکنولوژی بلاک‌چین تا به این لحظه در زندگی انسان‌ها ایجاد کرده است، اما هم چنان راه طولانی و مسیر برایش ناهموار است. شفافیتی که این پدیده در پی دارد شامل منافع بسیاری از سیاست‌مداران نمی‌شود. هم‌چنین نگرانی برخی از کارشناسان این است که ممکن است از این تکنولوژی برعلیه مبانی ابتدایی حقوق شهروندی و آزادی بیان استفاده شود، دقیقا از جنس همان بهره‌برداری که هم‌اکنون از اینترنت می‌شود. در مقاله‌های آتی، به بررسی الگوریتم‌های مختلف تکنولوژی بلاک‌چین و پلتفرم‌های آن خواهیم پرداخت.
