نویسندگان: پروفسور دکتر سید سعید زمانیه شهری MD و پرفسور دکتر سونیا سیدالحسینی MD
* سونوگرافی داپلر چیست:
سونوگرافی داپلر یک روش تصویربرداری است که برای نشان دادن حرکت خون در رگ های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای این کار از امواج صوتی استفاده می شود.
سونوگرافی داپلر به پزشکان کمک می‌کند تا بدون استفاده از اشعه‌ی ایکس یا هرگونه تزریق، بتوانند از آنچه درون رگهای بیمار در حال روی دادن است اطلاعات لازم را بدست بیاورند.
با انجام سونوگرافی داپلر می توان از مشکلاتی مانند لخته شدن خون، نارسایی وریدی، انسداد شریانی، بیماریهای مادرزادی قلبی و تنگی شریان کاروتید و نقص دریچه قلب و …. اطلاعات مفید و مورد نیاز پزشکان را بدست آورد.
* تفاوت سونوگرافی معمولی با سونوگرافی داپلر:
در سونوگرافی معمولی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویرازساختاراعضای داخل بدن استفاده می شود، اما نمی‌تواند جریان خون را نشان دهد. در سونوگرافی داپلر با اندازه گیری امواج صوتی که از اجسام در حال حرکت مانند سلولهای قرمز خون منعکس می‌شوند تصویربرداری صورت می گیرد و به همین دلیل است که این روش تصویر برداری برای انجام سونوگرافی پستان بسیار مناسب است.
* انواع سونوگرافی داپلر:
انواع مختلفی از سونوگرافی داپلر وجود دارد که برای بیماریهای مختلفی استفاده میشود در زیر به معرفی آنها می‌پردازیم.
داپلر رنگی
دراین نوع داپلرتوسط رایانه‌ای از رنگ های مختلف برای تغییرامواج صوتی استفاده می کنند. این رنگ ها سرعت و جهت گردش خون را در زمان واقعی نشان می دهند.
پاور داپلر (Power Doppler)
پاور داپلر نوع جدیدتر داپلر رنگی است که می تواند جزئیات بیشتری از جریان خون نسبت به داپلر رنگی استاندارد ارائه دهد. ولی جهت جریان خون را نمی‌تواند نشان دهد. در بعضی موارد این موضوع می تواند بسیار مهم باشد.
داپلر طیفی
با انجام داپلر طیفی نتایج حاصل از انجام این سونوگرافی ،به جای اطلاعات تصاویر رنگی ،اطلاعات جریان خون را روی نمودار نشان می دهد. نتایج حاصله نشان می دهد که چه مقدار رگ خونی مسدود شده است.
داپلر دوبلکس
در این آزمایش از سونوگرافی استاندارد برای تصویربرداری از رگ های خونی و اندام ها استفاده شده است، سپس یک کامپیوتر، مانند داپلر طیفی، تصاویر را به نمودار تبدیل می‌کند.
داپلر موج مداوم
در این مدل سونوگرافی، امواج صوتی بطور مداوم ارسال و دریافت می شوند. این کاراجازه می دهد تا اندازه گیری دقیق تری از خون که با سرعت بیشتری جریان دارد، صورت گیرد.
* با وجود چه علائمی نیاز به سونوگرافی داپلر احساس میشود؟
در صورت بروزعلائم کاهش جریان خون یا بیماری قلبی ممکن است پزشک تشخیص دهد که به سونوگرافی داپلر نیاز داشته باشید. علائم بسته به شرایط ایجاد کننده مشکل در بیماران مختلف متفاوت است.
برخی از شرایط و علائم جریان خون فهرست وار معرفی می‌گردد.
علائم بیماری شریانی محیطی (PAD):
- تهوع یا ضعف درپاها
- گرفتگی دردناک درباسن یا عضلات ساق پا به هنگام راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها
- احساس سرما در ناحیه پا
- تغییر رنگ و یا براق شدن پوست پا
علائم مشکلات قلبی:
- تنگی نفس
- تورم در پاها یا شکم
- خستگی
* Transcranial Doppler
بعد از سکته مغزی پزشک ممکن است نوع خاصی از سونوگرافی داپلر به نام ترانس کرانیال داپلربرای بررسی جریان خون به مغز را درخواست دهد، تا اگر صدمه ای به رگ های خونی شما وارد شده باشد و یا در حالیکه تحت درمان یک اختلال جریان خونی هستید یا باردار هستید، پزشک شما بتواند سریعتر تشخیص دهد که آیا شما یا جنین ممکن است مشکل جریان خون داشته باشید.
در صورتی که جنین شما کوچکتر از آنچه در این مرحله از بارداری است، باشد و یا اگر از نظر سلامتی مشکل خاصی داشته و پزشک شما مشکوک شود نیاز به سونو داپلر احساس میشود که از جمله این موارد می توان به بیماری فشار خون بالا اشاره کرد که بر روی زنان باردار و جنین تأثیر می گذارد.
* از سونوگرافی داپلر در چه مواردی استفاده می شود؟
سونوداپلر به پزشکان در تشخیص بیماریهایی که می‌تواند جریان خون شما را کاهش، افزایش یا مسدود کند، کمک کننده می باشد. در زیر به تفکیک، مواردی را معرفی می نماییم.
برای تشخیص برخی بیماریهای قلبی مورد استفاده قرارمی‌گیرد. بررسی عملکرد قلب که معمولاً به همراه الکتروکاردیوگرام انجام می شود. و آن آزمایشی است که سیگنال های الکتریکی در قلب را اندازه گیری می کند.
جریان خون مسدود شده در پاها می تواند وضعیتی به نام ترومبوز ورید عمقی ایجاد کندکه DVT نام دارد.
ترومبوز ورید عمقی نوعی بیماری است که در آن، لخته خون در دیواره سیاه‌رگ‌های عمقی و خصوصا در پاها شکل می‌گیرند. ترومبوز وریدی عمقی ممکن است منجر به بروز مشکلات جدی‌تری نظیر بروز لخته خون در ریه شود،که بسیار خطرناک است و گاهی منجر به مرگ میشود.
تشخیص به موقع در صورت مشاهده علائم این بیماری امری مهم و ضروری است.
در خصوص آسیب عروق خونی و نقص در ساختار قلب نیاز به سونوگرافی داپلر دارید.
اگر به دنبال باریک شدن عروق خونی باشید. برای این منظور شریان های باریک در بازوها و پاها می تواند به معنای بیماری شما باشد که نام آن بیماری شریانی محیطی است.
تنگی شریان کاروتید که از علائم آن باریک شدن شریان ها در گردن می‌باشد از جمله مواردی است که نیاز به انجام سونوگرافی داپلر احساس میشود.
برای اینکه بعد از عمل جراحی جریان خون را بررسی کنند نیاز به این سونوگرافی دارند.
برای بررسی جریان طبیعی خون در یک زن باردار و جنین از این سونوگرافی استفاده می‌کنند.
* سونوگرافی داپلر چگونه انجام میشود؟
در هنگام انجام سونوگرافی داپلر معمولاً مراحل زیر صورت می‌گیرد:
بیمار بر روی تخت سونوگرافی دراز می‌کشد. پزشک روی پوست ناحیه مورد نظر که باید سونوگرافی جهت بررسی بر روی آن انجام شود، با استفاده از ژل سونوگرافی و پروب سونوگرافی امواج صوتی را به بدن بیمار می‌رساند.
حرکت سلولهای خونی باعث تغییر در سطح امواج صوتی میشود. همچنین ممکن است بیمار در حین انجام سونوگرافی صداهای چرخشی یا پالس دار را بشنود.
امواج ضبط شده توسط دستگاه به تصاویر یا نمودارهایی روی مانیتور تبدیل می شوند.
انجام این سونوگرافی گاهی حدود نیم تا یک ساعت طول می کشد.
* برای انجام سونوگرافی داپلر انجام چه کارهایی لازم است؟
جهت آماده شدن برای سونوگرافی داپلر انجام کارهای زیرضروری است:
لباس و جواهرات را از ناحیه مورد آزمایش جدا کنید.
دو ساعت قبل از آزمایش از سیگار و سایر دخانیات که دارای نیکوتین هستند خودداری کنید. نیکوتین باعث تنگ شدن رگ های خونی می شود و در نتیجه این می‌تواند بر روی نتایج سونوگرافی شما تأثیر بگذارد.در مورد انواع خاصی از سونوگرافی داپلر، ممکن است بنا به اقتضا لازم باشد چند ساعت قبل از آزمایش چیزی میل نشود. (خوردنی و آشامیدنی )
در بیشتر موارد مسئول انجام سونوگرافی داپلر به شما اطلاع می دهد که آیا برای انجام آزمایش خود باید کار خاصی انجام بدهید یا خیر.
* آیا انجام سونوگرافی داپلر خطر یا عوارض خاصی دارد؟
تا کنون خطرات شناخته شده ای برای انجام سونوگرافی داپلر پیدا نشده است و انجام این آزمایش در دوران بارداری بی خطر به نظر می رسد اما بررسی ها همچنان ادامه دارد.
