نویسنده : محمد حسین خیرخواه

نگاهی بر دیفای، انقلابی در امور مالی

پس از جنگ جهانی دوم و با تغییر معادلات قدرت اروپا و جهان، مسیر تکامل سیاسی و اقتصادی جوامع بشری نیز دست‌خوش تغییراتی اساسی قرار گرفت. قدرت بانک‌ها، به مرحله‌ای مافوق تصور رسید و امورمالی تحت الگویی که آن‌ها ترسیم کردند صورت گرفت.

پس از برآمدن دوباره بلاک‌چین از دل تاریخ، معرفی بیت‌کوین و به‌طور کلی دنیای رمزارزها، فرآیند حذف واسطه‌ها در زمینه‌های مختلف قوت گرفت.

همان‌طور که در مقالات گذشته نیز اشاره شده است، هدف بلاک‌چین حذف هرگونه واسطه، افزایش اعتماد، سرعت بخشیدن به فرآیندها و در نهایت، افزایش ضریب امنیتی است. البته ناگفته نماند که این تکنولوژی حداقل در زمینه رمزارزها، پس از گذشت بیش از یک دهه، همچنان در ابتدای مسیر تکامل خود قرار دارد.

با این‌حال، پیشرفت‌های بسیاری در حوزه رمزارزها حاصل شده است که سبب شده آن‌ها در یک قدمی جایگزینی کامل با سیستم‌های مالی سنتی قرار بگیرند.

در این مقاله قصد داریم تا دیفای (DeFi) و یا امور مالی غیرمتمرکز را به شما معرفی کنیم.

دیفای چیست؟

در حال حاضر بخش زیادی از امور مالی رایج و البته مهم، از طریق یک واسطه به نام بانک‌ انجام می‌شوند. این امور مالی شامل دریافت وام، انتقال پول و دیگر سازوکارهای پولی می‌شوند. سلطه بانک‌ها و نهادهای متمرکز بر امور مالی عمری به اندازه تاریخ دارد، اما خوشبختانه تاریخ همیشه تغییر می‌کند. با حضور و گسترش دیفای، دیگر ایفا کردن نقش واسطه برای بانک میسر نخواهد بود.

دیفای یا امورمالی غیرمتمرکز (Decentralized Finance)، شامل مجموعه‌ای از برنامه‌‌های کاربردی است که امکان انجام امور مالی را بدون نیاز به واسطه‌ای مانند بانک، فراهم می‌کنند. برخلاف تعریف نادرستی که گهگاه در مورد دیفای به گوش می‌خورد، دیفای یک پروژه خاص نیست، بلکه سازوکاری از تعداد زیادی پروژه مختلف است که تمامی آن‌ها امورمالی غیرمتمرکز را انجام می‌دهند. در واقع دیفای که با تکیه بر فلسفه بلاک‌چین پا به میدان نهاده است، بسیار شفاف‌تر از آن است که نیاز به یک نهاد اداره کننده و مرکزی برای تعیین خط مشی و استراتژی داشته باشد. این بستر برای همه قابل دسترس بوده و هیچ واسطه‌ای بر دارایی کاربران تسلط ندارد.

مزیت‌های دیفای

همان‌طور که پیشتر گفته شد، دیفای با استفاده از فلسفه بلاک‌چین فعالیت می‌کند. اطلاعات و داده‌ها بر روی بلاک‌چین ذخیره شده و با تمام ندها (Node) روی شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود.

دیفای یک تفکر منحصر به‌فرد است که هیچ شخص یا نهادی، قدرت و امکان مصادره، دست‌کاری و نظارت بر دارایی‌های شما را ندارد. علت شفافیت دیفای به علم برنامه‌نویسی و کدها باز می‌گردد. چرا که کدها و علم منحصربه‌فرد برنامه‌نویسی این اکوسیستم را اداره می‌کنند.

علاوه‌بر این، استفاده از دیفای سبب کاهش هزینه‌ها و صرفه‌جویی در زمان می‌شود که سیستم‌های سنتی مالی از آن بی‌بهره هستند. علت این است که تمام فرآیندهای زمان‌بر و بروکراسی‌های فرسایشی از بین می‌روند.

به‌طور کلی اکثر فعالیت‌هایی که امروزه در حوزه دیفای انجام می‌شوند شامل سه دسته است که در ادامه به توضیح هریک می‌پردازیم.

صرافی‌های غیرمتمرکز

صرافی‌های غیرمتمرکز که در حوزه ارزهای دیجیتال فعال هستند، یک سیستم کاملا مستقل حوزه دیفای محسوب می‌شوند. تمام کاربران این صرافی‌ها می‌توانند به انجام معامله پرداخته و با پرداخت کارمزدی ناچیز، تراکنش‌های خود را به ثمر برسانند. علت کم بودن کارمزد در صرافی‌های غیرمتمرکز چیزی نیست جز عدم وجود یک نهاد مرکزی و ناظر که سبب افزایش هزینه‌ها شود. از صرافی‌های غیرمتمرکز حوزه دیفای می‌توان به یونی‌سواپ (Uniswap)، آی‌دکس (IDEX) و ایرسواپ (AIRSWAP) اشاره کرد.

خدمات بانکی

باتوجه به ماهیت دیفای، انجام امور و خدمات بانکی از کاربردهای شاخص این حوزه است. برای مثال صدور ارزهای پایدار (ارزهایی با پشتوانه طلا یا ارزفیات که قیمتی ثابت دارند مانند تترUSDT) از جمله این خدمات بانکی در حوزه دیفای است. باتوجه به اینکه تکنولوژی بلاک‌چین به‌سرعت در حال گسترش و فراگیری است، استفاده از ارزهای پایدار قطعا به عنوان یک روش پرداخت یا داد و ستد فراگیر خواهد شد؛ زیرا این ارزها علاوه‌بر ویژگی غیرمتمرکز بودن، ثبات قیمتی ارزهای کاغذی را نیز دارند.

از دیگر خدمات دیفای می‌توان به مواردی اشاره کرد که انتخابی منطقی برای اجرایی شدن تحت قراردادهای هوشمند هستند. از جمله آن‌ها می‌توان به صدور بیمه اشاره کرد. در حالت عادی، صدور بیمه به‌دلیل واسطه‌های متعدد و فرآیندهای مرسوم، پرهزینه و زمان‌بر است، درحالی که با استفاده از دیفای و قراردادهای هوشمند، علاوه‌بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه، امکان نقض بیمه‌نامه نیز بسیار کاهش می‌یابد.

دریافت و اعطا وام

به بیان ساده، افرادی که تامین کننده نقدینگی پلتفرم دیفای هستند، با قرار دادن دارایی خود در این پلتفرم‌ها، می‌توانند سودی را به نسبت میزان دارایی خود دریافت کنند. همچنین، دیگر کاربران می‌توانند از منبع نقدینگی که در پلتفرم قرار دارد وام دریافت کنند. اما تفاوت این سیستم با سیستم سنتی در این‌جا است که تمام این سازوکار دریافت سود و وام، بدون حضور نهادی ناظر و کاملا غیرمتمرکز انجام می‌گیرد. بنابراین؛ نیازی به ارائه چک و یا وثیقه‌های اعتباری نیست و اعطا وام به‌صورت فوری در قالب ارزهای دیجیتال انجام می‌شود.

اجرای برنامه‌های دیفای

در ادامه یک پرسش اساسی مطرح خواهد شد و آن این است که دیفای بر بستر چه پلتفرمی اجرایی می‌شود؟

برای پاسخ به این پرسش، باید یک یادآوری از مقالات پیشین در مورد قراردادهای هوشمند داشته باشیم.

قراردادهای هوشمند همانند قراردادهای عادی در دنیای واقعی عمل می‌کنند، با این تفاوت که یک کد دیجیتالی ذخیره شده درون بلاک‌چین هستند. این قراردادها مزیت‌های متعددی از جمله امنیت بالا، ضمانت اجرایی، مقرون به‌صرفه بودن و عملکرد سریع دارند.

از آن‌جایی که دیفای با محوریت قراردادهای هوشمند اجرایی می‌شود، بنابراین باید بر بستر بلاک‌چین‌هایی اجرایی شود که امکان اجرایی کردن قراردادهای هوشمند را داشته باشند. پلتفرم‌های معتبر و خوش‌نام زیادی وجود دارند که میزبان پروژه‌های دیفای هستند. از مهم‌ترین این پلتفرم‌ها اتریوم است که در در مقاله‌ای با عنوان “معجزه‌ای به‌نام اتریوم، میراث ویتالیک نابغه” در مورد آن شرح مفصلی ارائه داده‌ایم.

درحال حاضر بلاک‌چین اتریوم میزبانی بیش از 70درصد از کل حوزه دیفای را برعهده دارد. این حقیقت نشان دهنده پتانسیل بلاک‌چین اتریوم و البته، چشم‌انداز درخشان امورمالی غیرمتمرکز است.

امکان وجود خطا!

بله درست است، امکان بروز خطا در دیفای هم وجود دارد، اما نه از سمت پلتفرم، بلکه از سمت کاربران!

همان‌طور که گفتیم، در امورمالی غیرمتمرکز تمام واسطه‌ها از میان برداشته خواهند شد. برای مثال در سیستم بانکی رایج، درصورت مفقود شدن رمزحساب بانکی، می‌توانید با مراجعه به بانک آن را بازیابی کنید. در حالی که در دیفای، استفاده از چنین راه حلی میسر نخواهد بود. شما برای انجام تبادلات خود در اکوسیستم رمزارزها، باید از کیف‌پول‌های دیجیتالی استفاده کنید. به‌منظور دسترسی به موجودی کیف‌پول خود عبارتی متشکل از حروف و اعداد را که “کلید خصوصی” نام دارد در اختیار دارید که در صورت مفقود شدن آن، دسترسی به کیف‌پول امکان‌پذیر نخواهد بود. از این رو اگر در هنگام استفاده از دیفای، دقت لازم را نداشته باشید قطعا دارایی خود را در خطر بزرگی خواهید انداخت. (برای اطلاع در مورد کیف‌پول‌های ارزهای دیجیتال و انواع آن‌ها، می‌توانید مقاله‌ با عنوان “معرفی بهترین کیف‌پول‌های ارز دیحیتالی” را مطالعه کنید.)

پیچیدگی دیفای

برای فردی که به‌تازگی وارد فضای رمزارزها شده است، شاید غیرمتمرکز بودن اهمیت زیادی نداشته باشد، بلکه استفاده آسان مهم‌تر از دیگر ویژگی‌ها باشد. درحال حاضر برنامه‌های حوزه دیفای، دارای رابط کاربری پیچیده‌ای هستند که باعث شده از نظر تعداد کاربر سرآمد نباشند. بدون شک از مواردی که باید درآینده بهبود یابد، توسعه این برنامه‌ها با رابط کاربری آسان است.

سخن پایانی

دنیای تکنولوژی مانند همیشه، پویا و درحال عبور از باورهای پوسیده است. درآینده‌ای که با مفاهیمی چون متاورس گره خورده است، دیگر دنیای فیزیکی اهمیت چندانی نخواهد داشت. چیزی به اسم دفترکار، مد، جلسات کاری حضوری و… وجود نخواهد داشت و تمام آن‌ها در فضاهایی همچون متاورس معنای جدیدی پیدا خواهند کرد. بنابراین؛ قطعا دنیای مالی نیز از حالت کنونی خود فراتر رفته و با استفاده از رمزارزها و بلاک‌چین، پا به مرحله بلوغ خود خواهد گذاشت.