پیام جوان: تیک‌ها حرکات یا صداهای ناگهانی، غیرارادی و تکراری هستند که می‌توانند غافلگیرکننده و گاه آزاردهنده باشند. این حرکات ممکن است ساده باشند، مانند پلک زدن سریع، اخم کردن یا بالا انداختن شانه‌ها، یا پیچیده‌تر، مانند تکرار کلمات، ایجاد صداهای خاص یا سرفه‌های غیرارادی.
تیک‌های عصبی چیستند و چه افرادی را تحت تأثیر قرار می‌دهند؟
این رفتارها در دسته اختلالات عصبی-رشدی قرار می‌گیرند و بر مدارهای مغزی کنترل‌کننده حرکات تأثیر می‌گذارند. تیک‌ها به‌ویژه در دوران کودکی شایع هستند و حدود ۵ درصد از کودکان را درگیر می‌کنند. برخی از این تیک‌ها موقتی هستند و پس از چند ماه ناپدید می‌شوند، اما برخی دیگر مزمن شده و ممکن است تا بزرگسالی باقی بمانند یا حتی در سنین بالاتر ظاهر شوند.
تیک‌های مزمن معمولاً بیش از یک سال ادامه دارند و ممکن است به سندرم تورت (Tourette syndrome) مرتبط باشند. این بیماری عصبی با ترکیبی از تیک‌های صوتی و حرکتی پایدار همراه است و به طور میانگین از هر ۲ هزار نفر، ۱ نفر را درگیر می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که این سندرم در پسران شایع‌تر از دختران است. با این حال، در بیشتر موارد، شدت این تیک‌ها با افزایش سن کاهش می‌یابد.
علت بروز تیک‌ها چیست؟
تیک‌ها ناشی از اختلال در عملکرد مدارهای مغزی هستند، به‌ویژه در ناحیه عقده‌های قاعده‌ای (Basal Ganglia)، که نقش مهمی در هماهنگی حرکات دارد. عدم تعادل در آزادسازی انتقال‌دهنده‌های عصبی مانند دوپامین نیز می‌تواند در بروز این اختلال مؤثر باشد.
علاوه بر عوامل عصبی، ژنتیک و محیط نیز در ظاهر شدن تیک‌ها نقش دارند. استرس، اضطراب و خستگی از عواملی هستند که می‌توانند شدت تیک‌ها را افزایش دهند، در حالی که دوره‌های آرامش و تمدد اعصاب می‌توانند شدت آن‌ها را کاهش دهند.
مدیریت و درمان تیک‌های عصبی
مدیریت تیک‌ها بسته به شدت آن‌ها متفاوت است. در بسیاری از موارد، تیک‌ها نیازی به درمان پزشکی ندارند و با گذشت زمان کاهش می‌یابند. با این حال، در صورت تأثیرگذاری بر زندگی روزمره فرد، روش‌های زیر می‌توانند به کنترل آن‌ها کمک کنند:
- درمان‌های رفتاری: تکنیک‌هایی مانند بازآموزی پاسخ (CBIT) برای کنترل و کاهش شدت تیک‌ها مؤثر شناخته شده‌اند.
- آرام‌سازی و مدیریت استرس: روش‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا و تمرینات تنفسی می‌توانند به کاهش شدت تیک‌ها کمک کنند.
- داروها: در موارد شدید، داروهایی برای کاهش فعالیت بیش از حد انتقال‌دهنده‌های عصبی ممکن است تجویز شوند.
- حمایت روان‌شناختی: برای مدیریت تأثیر عاطفی و اجتماعی این اختلال، مشاوره روان‌شناسی و حمایت‌های خانوادگی ضروری است.
چالش‌های اجتماعی و نیاز به افزایش آگاهی
افراد مبتلا به تیک‌های عصبی، به‌ویژه کودکان، ممکن است در محیط‌های اجتماعی با مشکلاتی مواجه شوند. تمسخر، آزار و قضاوت‌های ناآگاهانه می‌توانند موجب افزایش استرس و اضطراب آن‌ها شوند.
افزایش آگاهی عمومی درباره ماهیت این اختلال و پرهیز از نگاه منفی به افراد مبتلا، می‌تواند به بهبود شرایط زندگی آن‌ها و کاهش فشارهای روانی کمک کند.
