پیام جوان: با گسترش روزافزون فرمت ویدئوهای کوتاه در پلتفرمهای محبوب نظیر تیکتاک، ریلز اینستاگرام و یوتیوب شورتز، که به سرعت در حال تغییر الگوهای مصرف محتوای دیجیتال هستند، پژوهشگران و متخصصان حوزههای سلامت روان و علوم اعصاب، نگرانیهایی جدی را در مورد تأثیرات احتمالی این پدیده بر عملکرد مغز و تواناییهای شناختی مطرح کردهاند. این دغدغهها، به ویژه با انتخاب اصطلاح «پوسیدگی مغز» (به معنای زوال ذهنی یا فکری) توسط موسسه مطبوعات دانشگاه آکسفورد به عنوان واژه سال ۲۰۲۴، ابعاد گستردهتری یافته و توجه افکار عمومی را به خود معطوف ساخته است.
بررسیهای علمی اولیه، تا حدودی این نگرانیها را تأیید میکنند. یک مطالعه جامع منتشر شده در سپتامبر گذشته، که ۷۱ پژوهش با مشارکت نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر را در بر میگرفت، نشان داد که استفاده افراطی از ویدئوهای کوتاه با اختلال در دامنه توجه، کاهش قابل توجه در کنترل تکانهها و افت کلی عملکرد شناختی مرتبط است. این تحقیق که در نشریه «بولتن روانشناسی» به چاپ رسید، همچنین ارتباط معناداری میان تماشای مکرر این محتوا و افزایش سطوح افسردگی، اضطراب، استرس و احساس تنهایی کشف کرد. علاوه بر این، مقاله دیگری در اکتبر گذشته، استفاده زیاد از ویدئوهای کوتاه را با کوتاهتر شدن دامنه توجه و عملکرد ضعیفتر تحصیلی مرتبط دانست.
با این حال، کارشناسان تأکید میکنند که تأثیرات بلندمدت و دقیق استفاده مفرط از ویدئوهای کوتاه هنوز به طور کامل شناسایی نشده است. جیمز جکسون، عصبروانشناس مرکز پزشکی دانشگاه وندربیلت، ضمن هشدار درباره واکنشهای افراطی و تاریخی جامعه به فناوریهای جدید، اذعان داشت که بسیاری از نگرانیهای فعلی موجه هستند. او خاطرنشان کرد که پژوهشهای کنونی عمدتاً همبستگیها را نشان میدهند و برای تعیین روابط علت و معلولی، مدت زمان پایدار ماندن این اثرات و شناسایی مکانیسمهای دقیق پشت این آسیبها، به مطالعات جامعتر و بلندمدتتری نیاز است. این مسئله به ویژه با توجه به اینکه اغلب مطالعات در یک مقطع زمانی خاص انجام شدهاند، اهمیت مییابد.
افزایش چشمگیر موارد تشخیص اختلال نقص توجه و بیشفعالی (ADHD) در ایالات متحده، بر نگرانیها افزوده است؛ به طوری که برخی پژوهشگران این پرسش را مطرح کردهاند که آیا بخشی از این تشخیصها ممکن است نتیجه استفاده مداوم و شدید از ویدئوهای کوتاه باشد. دکتر نیدی گوپتا، متخصص غدد کودکان، نیز به آسیبپذیری احتمالی سالمندان در برابر تأثیرات این محتوا، به دلیل وقت آزاد بیشتر و آشنایی کمتر با فناوری، اشاره میکند. در نهایت، کارشناسان بر لزوم یافتن تعادل در مصرف این محتوا تأکید دارند؛ در حالی که ویدئوهای کوتاه میتوانند فرصتهایی برای یادگیری و ایجاد جوامع آنلاین فراهم کنند، استفاده بیرویه از آنها که منجر به انزوا، کاهش زمان برای تفکر و خستگی ذهنی شود، میتواند پیامدهای نامطلوبی برای سلامت روان و شناختی داشته باشد.
