دبیرکل سازمان ملل در مورد اعلام فعال شدن مکانیسم ماشه توسط آمریکا می‌گوید درباره این مسئله “عدم قطعیت وجود دارد”. مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز گفته از اقدام آمریکا “مطلع شده” اما با آن همراهی نمی‌کند.
جوزپ بورل، هماهنگ کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا صبح یکشنبه ۲۰ سپتامبر (۳۰ شهریور) در بیانیه‌ای اعلام کرد در جریان اقدام شب گذشته آمریکا مبنی بر اعلام فعال شدن “مکانیسم ماشه” مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت قرار گرفته است.
این قطعنامه در پیوند با توافق هسته‌ای میان جمهوری اسلامی و شش قدرت جهانی تصویب شده و آمریکا هشتم مه ۲۰۱۸ از آن خارج شده است.
ایالات متحده ماه گذشته با طرح شکایتی به شورای امنیت، جمهوری اسلامی را به نقض برجام متهم کرد و خواستار فعال شدن سازوکاری شد که در نهایت به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران می‌انجامد. این تحریم‌ها در پی توافق هسته‌ای تعلیق شده‌اند.
بورل با اشاره به موضع‌گیری‌ها و بیانیه‌های قبلی خود درباره این مسئله تکرار کرده که ایالات متحده به دلیل خروج از توافق هسته‌ای دیگر عضو مشارکت‌کننده در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نیست و نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند.
در قطعنامه ۲۲۳۱ پیش بینی شده که اگر شکایتی درباره “عدم اجرای فاحش” تعهدات برجامی یکی از طرف‌های توافق به شورای امنیت ارائه شود این شورا ۳۰ روز مهلت دارد که درباره آن تصمیم بگیرد و اگر تصمیمی گرفته نشود تحریم‌های بین‌المللی به صورت خودکار بازمی‌گردند.
ابهام در قطعنامه ۲۲۳۱
در دو بند این قطعنامه که به سازوکار فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت احتمالی تحریم‌ها اختصاص دارد ابهامی وجود دارد که آمریکا آن را به نفع خود تفسیر می‌کند.
در قطعنامه حق شکایت برای “کشورهای مشارکت کننده در برجام” به رسمیت شناخته شده و به صراحت تاکید نشده که منظور مشارکت در زمان طرح شکایت است. واشنگتن بر همین مبنا می‌گوید به عنوان امضاءکننده توافق هسته‌ای از مشارکت‌کنندگان برجام است و می‌تواند به مکانیسم ماشه متوسل شود.
ایالات متحده با این تفسیر ادعا می‌کند با پایان مهلت سی روزه از طرح شکایت در شورای امنیت ( ساعت هشت شب شنبه ۱۹ سپتامبر به وقت واشنگتن و بامداد یکشنبه به وقت اروپا) شش قطعنامه تحریمی علیه جمهوری اسلامی دوباره بازگشته‌اند.
مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا در یک پیام توئیتری فعال کردن مکانیسم ماشه را مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ حق آمریکا عنوان کرد و نوشت از بامداد بیستم سپتامبر تحریم‌های تعلیق شده، از جمله تحریم تسلیحاتی علیه جمهوری اسلامی دوباره اعمال می‌شوند و با این کار “جهان امن‌تر خواهد شد”.
گوترش: وضعیت مبهم است
در حالی که اعضای باقیمانده در برجام فعال شدن مکانیسم ماشه را “عیرقانونی” اعلام کرده‌اند، واکنش آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نشان می‌دهد که ابهام در این مورد هنوز برطرف نشده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز دبیرکل سازمان ملل، که در صورت بازگشت تحریم‌ها علیه ایران باید سازوکار اعمال و نظارت بر آن را مشخص کند، در نامه‌ای به شورای امنیت نوشته در این مورد هنوز “عدم قطعیت” وجود دارد و او در حال حاضر به دلیل ابهام در وضعیت اقدامی نمی‌کند.
از ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل ۱۳ عضو معتقدند آمریکا نمی‌تواند مکانیسم ماشه را فعال کند. چین، روسیه و سه کشور اروپایی طرف برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان) وجاهت قانونی اقدام آمریکا را زیر سوال برده و تاکید کرده‌اند که همچنان به توافق هسته‌ای پایبند و خواستار حفظ آن هستند.
اهرم فشار آمریکا
با وجود این مخالفت‌ها بسیاری از تحلیلگران معتقدند آمریکا می‌تواند با تهدید به مجازات ناقضان تحریم‌های ایران و با استفاده از قدرت خود کشورهای دیگر را وادار به تبعیت از قطعنامه‌های تحریمی کند.
رویترز روز جمعه به نقل از چند منبع مطلع گزارش داد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا در روزهای آینده دستورالعمل اجرایی مجازات نقض کنندگان تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی را امضا خواهد کرد.
محور اصلی مجازات‌های آمریکا اعمال “تحریم‌های ثانویه” است. تحریم‌های ثانویه به معنای اعمال مجازات‌هایی علیه اشخاص حقیقی و حقوقی کشورهای سومی است که تحریم‌های آمریکا علیه کشوری مانند ایران را نقض می‌کنند.
با توجه به جایگاه قدرتمند ایالات متحده در اقتصاد جهانی، تحریم‌های ثانویه و محرومیت از دسترسی به بازارهای آمریکا اهرم موثر و قدرتمندی برای اعمال فشار و پیشبرد سیاست‌های کاخ سفید به شمار می‌رود.
