پیام جوان: شیرلی بالاس، چهره شناختهشده تلویزیونی، اخیراً تجربهای هولناک را فاش کرد که طی آن گیر کردن استخوان ماهی در گلویش برای دقایقی زندگی او را تهدید کرد. این حادثه که حدود بیست دقیقه به طول انجامید، با تلاشهای او برای تنفس همراه بود تا اینکه آرایشگرش با انجام مانور هایملیخ موفق به نجات جان وی شد. این رویداد، یادآور خطری است که بسیاری از افراد با آن مواجه هستند؛ حتی ملکه مادر بریتانیا نیز سالها پیش تجربهای مشابه را از سر گذرانده بود.
استخوان ماهی یکی از دلایل شایع مراجعه به بخش اورژانس در سراسر جهان است و این مشکل بهویژه در کشورهای آسیایی به دلیل مصرف بالای ماهی، شیوع بیشتری دارد؛ تا جایی که در چین کلینیکهای تخصصی برای خارج کردن استخوان ماهی ایجاد شدهاند. با وجود فواید بیشمار ماهی از جمله پروتئین، مواد معدنی و اسیدهای چرب مفید برای قلب، فیلههای آن حاوی تعداد زیادی استخوانهای ظریف و سوزنیشکل هستند. برخی گونهها مانند ماهی کاد حدود ۱۷ و سالمون تا ۳۰ استخوان دارند، در حالی که ماهیان فلاندر و مارماهی به دلیل تعداد زیاد و شکل خاص استخوانها، خطر بیشتری را متوجه مصرفکنندگان میکنند. این استخوانها اغلب در نواحی حساسی نظیر لوزهها، حلق، سینوس پیریفورم و مری گیر میکنند.
علائم گیر کردن استخوان ماهی میتواند شامل سرفه، احساس وجود شیء خارجی در گلو، درد هنگام بلع و حتی بالا آوردن خون باشد. با این حال، خطرناکترین جنبه این حوادث، عدم بروز هیچ علامتی در برخی موارد است؛ به طوری که استخوان میتواند برای ماهها یا حتی سالها بدون اطلاع فرد در بافتها باقی بماند. این استخوانهای پنهان، قابلیت حرکت در گردن را دارند و میتوانند به دیواره مری نفوذ کرده و به فضاهای باریک اطراف آن راه یابند. این جابجایی میتواند منجر به سوراخ شدن رگهای حیاتی مانند شریان کاروتید، غده تیروئید و حتی طناب نخاعی شود که پیامدهایی نظیر آبسه، التهاب، سپسیس (عفونت خونی)، و در موارد شدیدتر، فلج را به دنبال دارد. هر استخوانی که از مری عبور کرده و وارد بافتهای گردن شود، یک وضعیت اورژانسی جراحی محسوب میگردد.
در مواجهه با گیر کردن استخوان ماهی، سرفههای شدید میتواند در برخی موارد به خروج آن کمک کند، اما این روش ممکن است استخوان را به عمق بیشتری هدایت کند. باورهای غلطی نظیر خوردن نان یا موز برای پایین بردن استخوان، فاقد پشتوانه علمی بوده و حتی میتوانند خطر را افزایش دهند. در صورت عدم موفقیت در خارج کردن استخوان با سرفه و تداوم علائم، مراجعه فوری به پزشک الزامی است. اگر فرد قادر به نفس کشیدن یا صحبت کردن نباشد، انجام مانور هایملیخ توسط فرد آموزش دیده و تماس فوری با اورژانس حیاتی خواهد بود. خارج کردن استخوان با آندوسکوپی نیز در مواردی که استخوان به دیواره مری چسبیده باشد، یک روش رایج و مؤثر است.
