تصمیم اخیر ایران بیشتر از آنکه به معنای “آغاز خروج از برجام» باشد، تلاش برای خروج از بن‌بست موجود و اعلام آمادگی برای “مذاکره» است، هرچند این ابراز آمادگی با زبانی دیپلماتیک و قدری مبهم اعلام شده است. دولت آمریکا جمعه گذشته، سوم مه ۲۰۱۹ ، پنج مورد از هفت مورد از معافیت‌های مرتبط با همکاری هسته‌ای غیرنظامی ایران با روسیه، چین و کشورهای اروپایی را تمدید کرد. دو موردی که تمدید نشد یا معافیت آنها لغو شد یکی فروش آب سنگین تولیدشده در اراک به عمان بود و دیگری فروش مازاد اورانیوم غنی‌شده به روسیه در ازای دریافت کیک زرد از آن کشور.
با این تصمیم آمریکا، ایران در برابر وضعیت مخاطره‌آمیزی قرار گرفته است؛ یا باید تولید آب سنگین و غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند یا با ادامه تولید و ذخیره‌سازی آنها در داخل، عملا در دام نقض برجام گرفتار شود.
اعلام عدم فروش آب سنگین و اورانیوم غنی‌شده به خارج در روز چهارشنبه ۱۸ اردیبهشت از سوی ایران – دست‌کم تا اطلاع ثانوی – ضرورتا اقدامی در جهت “کاهش تعهدات برجامی ایران» نخواهد بود، زیرا اجرای این تعهدات از شش روز پیش از سوی آمریکا عملا ناممکن شده بود.
اما ایران باید هر چه زودتر راهی برای خروج از این بن‌بست پیدا کند. آیا جمهوری اسلامی با تولید و انباشت اورانیوم و آب سنگین، راه نقض برجام را در پیش خواهد گرفت؟
شواهد چنین چیزی را تایید نمی‌کند. مقام‌های جمهوری اسلامی و بیش از همه حسن روحانی و تیم دیپلماسی خارجی او به خوبی می‌دانند که خروج از برجام، یا حتی نقض کوچکترین جزء آن، همان چیزی است که دولت ترامپ خواهان آن است.
حسن روحانی بارها تاکید کرده که خروج از برجام خواست آمریکاست و ایران در چنین دامی نخواهد افتاد.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس اوایل همین هفته گفت هدف واشنگتن از تحریم‌های تازه هسته‌ای علیه ایران، سوق دادن جمهوری اسلامی به سمت اقدامات افراطی است. او تاکید کرد ایران نباید از هیچ پیمان بین‌المللی خارج شود.
از این‌رو، به‌نظر می‌رسد ایران در جست‌وجوی راه خروج از بن‌بستی که آمریکا برایش ایجاد کرد، چاره را نه در خروج از برجام، بلکه در رجوع به اروپا دیده است و به همین دلیل، و با زبانی دیپلماتیک و قدری مبهم برای از سرگیری مذاکرات اعلام آمادگی کرده است.
این آمادگی در سخنان روز چهارشنبه حسن روحانی در جلسه هیات دولت کاملا مشهود بود. او گفت: “جمهوری اسلامی ایران آماده مذاکره در چارچوب برجام است نه یک کلمه کم نه یک کلمه اضافه؛ برجام همان برجام است و تغییری نمی‌کند و ما حاضریم برای اجرایی شدن بهتر آن و اجرا و شکل اجرایی تعهدات شما پای میز مذاکره بنشینیم.»
عباس عراقچی نیز شامگاه چهارشنبه به تلویزیون آمد و گفت:”ما خروج از برجام را در دستور کار قرار داده‌ایم اما مرحله به مرحله، و آمادگی داریم در هر مرحله خواسته‌هایمان را انجام دهیم… با همه اینها ایران برای مذاکره در همه سطوح آمادگی دارد اگر طرف مقابل مراجعه کند.»
غربی‌ها نیز ظاهرا نامه شورای عالی امنیت ملی و سخنان حسن روحانی را اقدامی در جهت نقض برجام نمی‌دانند. غیر از رسانه‌ها و برخی اظهارنظرهای غیررسمی، مقام‌های رسمی اروپایی اظهارنظر جدی در باره اقدام تهران نداشتند. ظاهرا آنها از پیش از تصمیم ایران باخبر بودند. یک روز پیش از تصمیم تهران، نمایندگان طرف‌های مذاکرات هسته‌ای، ایران و پنج کشور دیگر، در بروکسل دیدار و گفت‌وگو کردند.
چنین به‌نظر می‌رسد که ایران برای مذاکرات دوباره با اروپا در باره برجام – هرچند به گفته روحانی درباره نحوه اجرای آن – آماده است.
این مذاکرات می‌تواند حتی شامل موضوع‌های خارج از برجام مانند برنامه موشکی و فعالیت‌های منطقه‌ای ایران نیز بشود؛ موضوع‌هایی که اروپایی‌ها به شدت خواهان آن و رهبران جمهوری اسلامی دست کم تا کنون مخالف آن بوده‌اند.
مذاکره با طرف‌های اروپایی در ادامه می‌تواند شامل آمریکا نیز شود و این امکان و احتمال وجود دارد که از این طریق راه مذاکره ایران با آمریکا نیز باز شود.
ظاهرا آمریکایی‌ها نیز در جریان تصمیم روز چهارشنبه دولت ایران قرار داشته و پیام تهران را گرفته‌اند.
واکنش مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در نخستین اظهارنظر نیز بسیار ملایم و محتاطانه بود. او در این باره گفت: “نامه‌ای که فرستاده شده – شاید به عمد – نامه‌ای مبهم است. ما نظاره‌گر اقدامات آنها خواهیم بود و بر اساس آن تصمیم مقتضی خواهیم گرفت.»
در این میان عمان نیز فورا وارد میدان شد و اعلام کرد که آماده است که بار دیگر میان تهران و واشنگتن نقش ایفا کند. سفیر عمان در واشینگتن شامگاه چهارشنبه به وقت آمریکا گفت کشورش روابطی دوستانه با دولت‌های ایران و آمریکا دارد و می‌تواند مجددا نقشی در حل تنش به‌وجود آمده میان دو کشور داشته باشد.
* مطالب منتشر شده در صفحه “دیدگاه” صرفا بازتاب دهنده نظر و دیدگاه نویسندگان آن است.
Read more here:: آمادگی ایران برای مذاکره؛ سخن گفتن به زبان بی‌زبانی
