پیام جوان: بر اساس مطالعه‌ای جدید که در مجله «طبیعت علوم اعصاب» منتشر شد، لحظات از دست دادن تمرکز و حواس‌پرتی ناشی از کم‌خوابی با پدیده‌ای فیزیولوژیک در مغز مرتبط است. این پژوهش نشان می‌دهد که در هنگام این وقفه‌های کوتاه، مغز مایع مغزی‌نخاعی (CSF) را که وظیفه دفع مواد زائد را دارد، از خود بیرون رانده و با بازگشت این مایع، تمرکز نیز بازمی‌گردد. این کشف، درک ما را از چگونگی تأثیر کمبود خواب بر عملکرد شناختی بهبود می‌بخشد.
این یافته‌ها بیانگر آن است که پدیده‌هایی که پیش‌تر جدا از هم تصور می‌شدند، همچون تغییرات محسوس در جریان خون مغز و اندازه مردمک چشم، به شکلی هماهنگ با این حرکت مایع مغزی‌نخاعی عمل می‌کنند. محققان مشاهده کردند که این لحظات حواس‌پرتی با فعالیت‌های مغزی مشابه آنچه در مراحل اولیه خواب عمیق غیر REM رخ می‌دهد، همراه است؛ الگوهایی که تا پیش از این تنها در حالت خواب مشاهده شده بودند و اکنون در فرد بیدار نیز رصد شده‌اند.
پژوهشگران برای دستیابی به این نتایج، ۲۶ داوطلب را در دو حالت استراحت کافی و محرومیت از خواب مورد مطالعه قرار دادند. با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای نظیر اف‌ام‌آر‌آی (fMRI)، نوار مغزی (EEG) و ردیابی چشم، تغییرات جریان خون، مایع مغزی‌نخاعی و اندازه مردمک‌ها به دقت ثبت شد. نتایج نشان داد که در افراد خسته، پالس‌های شدید و ناگهانی مایع مغزی‌نخاعی دقیقاً در لحظاتی که تمرکز از دست می‌رفت، مشاهده می‌شد و این پالس‌ها با تغییرات مردمک چشم نیز همبستگی نزدیکی داشتند.
این الگوها حاکی از آن است که مغز بی‌خواب، در حالی که فرد هنوز بیدار است، برای لحظاتی کوتاه به حالتی شبیه به خواب فرو می‌رود. لورالویی لوئیس، از نویسندگان این پژوهش، ارتباط دقیق میان توانایی توجه و حرکت مایع در مغز را قابل‌توجه دانست. با این حال، هنوز مشخص نیست که چرا جریان خون در این شرایط چنین تغییرات بزرگی را تجربه می‌کند و پژوهش‌های آتی می‌توانند به بررسی تأثیر این تغییرات بر فرآیند پاکسازی مواد زائد از مغز بپردازند.
